U potrazi za bosanskom političkom strategijom ili - gdje pripada Bosna?

Nastavljamo sa objavljivanjem knjige Tragom drevnih Bošnjana - bosanska država i nacionaln(i) identiteti kroz historiju čiji su autori Taner Aličehić i Đenan Galešić.

Da bismo imali potpuniju sliku potrebne bosanske političke strategije, neophodno ju je sagledati uzimajući u obzir i svjetska kretanja. Prema mišljenju mnogih, svijet se približava sukobu civilizacija. Civilizacije se uglavnom zasnivaju na postojećim religijama. Teorija o sukobu civilizacija najčešće je povezana s radom i djelom Samuela Huntingtona. Trenutna dešavanja i reakcije političara, novinara, intelektualaca, a sve više i prosječnih građana, pokazuju da ona privlači sve veći broj ljudi. Neprijatelji Bosne često se pozivaju na ove principe prema kojima proistječe da su i velikosrpska i velikohrvatska nacionalna strategija samo prirodne karike poremećaja na geopolitičkom planu u daleko većim razmjerima.

U svijetu, a pogotovo u Evropi, dešava se nacionalno buđenje određenih zajednica (u Ukrajini, Škotskoj, Kataloniji), koje dovodi u pitanje nacionalni poredak Starog kontinenta. Proces renacionalizacije određenih pokrajina (Krim, Sjeverna Irska, Katalonija) proizvod je težnje za prekrajanjem uspostavljenih državnih granica. Vraćamo se na sukobljavanja u shvatanju pojmova “nacija” i “narod”, sukobljavanja koja ponovno izazivaju polemiku i strah od “tektonskih” poremećaja koje smo smatrali prošlošću. Kao što je već istaknuto, osnovni problem Balkana dugo je bio nepriznavanje države kao političkog subjekta, a ni kao nacionalnog prostora jednog naroda.

Ovisno o izvorima, danas je u svijetu prisutno osam ili devet civilizacija, ali ih za potrebe ovog teksta možemo svesti na četiri: zapadnu (tzv. judeo-kršćansku), rusko-pravoslavnu, kinesku i islamsku. Trajno partnerstvo među vodećim civilizacijama nije moguće. Sukobi će se najčešće voditi tamo gdje one dolaze u dodir, a rat u Bosni je dokaz za to.

Zapadna kršćanska ili tzv. judeo-kršćanska civilizacija trenutno je vodeća u svijetu po mnogim aspektima. Osim vojne dominacije nametnula se i kao vodeća ekonomska sila, zahvaljujući liderstvu Sjedinjenih Američkih Država. A djeluje prvenstveno posredstvom međunarodnih finansijskih institucija kao što su Svjetska banka, Međunarodni monetarni fond i druge međunarodne razvojne banke. Sve te institucije su posredno ili neposredno bile dio američke vanjske politike.

Bosanska politika u XX. stoljeću: Vjerska zajednica, narod, nacija (20)
Tragom drevnih Bošnjana: Okupacija i razaranje Bosne u režiji Srbije (19)
Ideja tzv. velike Srbije protiv bosanskog ideniteta (18)
Nacija je politika a narod je emocija (17)
Od nametanja naziva „Musliman“ za bosanski narod do obnove nezavisnosti (16)
Republika Bosna i Hercegovina u okviru SFRJ (15)
Narodnooslobodilački pokret na prostoru Bosne: Obnova bosanske države (14)
Drugi svjetski rat na području Bosne i Hercegovine (13)
Sporazum Cvetković-Maček: Svi pokušaji podjele Bosne (12)
Stvaranje Kraljevine SHS: Period negiranja Bosne i bosanskog identiteta (11)
Bosna (i Hercegovina) u okviru Austro-Ugarske Monarhije (10)
Širenje srpskog identiteta na prostor Bosne (9)
Presudne godine 1875–1878: Ustanak i otpor bosanskog naroda (8)
Bosna i Bošnjaci od 1840. do 1878. godine (7)
Rat za slobodu Bosne i Bošnjaka (6)
U Osmanskom carstvu Bošnjaci sačuvali tradiciju (5)
Pad Bosanskog kraljevstva (4)
Krstaške inkvizicije protiv Bosne i Bošnjaka (3)
Knjiga "Tragom drevnih Bošnjana": Nastanak bosanske države (2)
Uvod u bosanstvo: Historijske pretpostavke bosanske države (1)

Osim religioznih poveznica, osnovni i prepoznatljiv stub zapadne civilizacije je poimanje liberalne demokratije na način kako ju je opisao Francis Fukuyama, kao savršenog i posljednjeg oblika političkog organizovanja jedne države. Za ljubitelje Fukuyame sama činjenica da je veliki broj zemalja Latinske Amerike i istočne Evrope nakon kraha komunizma krenuo u ovom pravcu, dokaz je da je to “savršeno” političko uređenje. Prema zagovornicima teorije sukoba civilizacija to je bilo očekivano, jer je riječ o državama na koje su posredno ili neposredno utjecali evropska kultura, religija i njene vrijednosti, a samim tim i dio zapadne, judeo-kršćanske civilizacije. Uz to, jedan od razloga zašto se Latinska Amerika može lakše ujediniti sa zapadno-kršćanskom civilizacijom je nepostojanje jake liderske nacije.

S druge strane, upravo jaka liderska pozicija Rusije sprečava pripadnike rusko-pravoslavne civilizacije (npr. Srbiju) da se “spontano” utope u zapadno-kršćansku. Za razliku od drugih civilizacija, jedan od primarnih problema islamske civilizacije je upravo nepostojanje liderske nacije. Zapadnu civilizaciju predvode Sjedinjene Američke Države, pravoslavnu Rusija, konfučijevsku Kina, hindusku Indija, a japanskoj je lider Japan.

Gdje pripada Bosna? Neprijatelji te zemlje današnje Bošnjake prvenstveno zbog značajnog broja muslimana među njima pokušavaju predstaviti kao stranu pojavu na prostoru Evrope. Nadaju se da se Huntingtonovo predviđanje o sukobu kršćanske i islamske civilizacije kao glavnom u dvadeset prvome vijeku ostvaruje, kao i njegova tvrdnja da će se taj sukob snažno osjetiti i voditi u Bosni. Sasvim im je prirodno približavanje bosanskih katolika, Hrvata, i bosanskih pravoslavaca, Srba, u Bosni i Hercegovini kao “dijelova europske kršćanske civilizacije”,[1] koji bi, gledajući isključivo regionalno, trebali nastaviti sarađivati u zajedničkim naporima negiranja bosanske državnosti i postojanja bosanskog političkog naroda.

Ako gledamo šire, pitanje ko gdje pripada postavlja se ne samo kada je riječ o narodima nego i o pojedinim civilizacijama. Nakon pada Berlinskog zida Gorbačovljeva i Jeljcinova Rusija se, možemo reći, dobronamjerno otvorila zapadnoj civilizaciji. Reakcija s druge strane nije bila odgovarajuća. Osim značajnog iseljavanja sposobnog i obrazovanog stanovništva u zapadne zemlje, razorene ekonomije i gubitka kupovne moći, “slobodna i liberalna” Rusija je zauzvrat dobila McDonaldʼs i “otkrila” mnoštvo novih evanđelističkih crkava, koje su pod plaštom humanitarnih organizacija vrbovale nove sljedbenike.

Rezultat toga je današnja Putinova Rusija, koja se želi približiti Kini, Turskoj i arapskom svijetu s ciljem povratka na svjetsku scenu. Stav o priznavanju palestinske države, sporazum Turske i Rusije o zajedničkim projektima naftovoda, rješavanje sukoba između Armenaca i Azerbejdžanaca nova su poglavlja u odnosima Moskve i starih neprijatelja. Veliku pažnju privukla je i kineska inicijativa o osnivanju Azijske investicijske banke. Rusija ju je objeručke prihvatila. Time se prvi put pokušava narušiti nadmoć Svjetske banke kao najjačeg oružja zapadne (američke) civilizacije.

I srpski narod ima nedoumica. Razvija se u kontekstu udaljavanja Rusije od zapadne civilizacije ili njihovog zbližavanja. Ali, za razliku od bosanske akademske sredine, u srpskim intelektualnim krugovima se već duže vrijeme otvoreno razgovara o “saradnji civilizacija”, pa se i u štampi sve češće mogu pronaći, naprimjer, zaključci o tome kako “zapad i dalje bere plodove svoje hladnoratovske pobede među pravoslavcima i među muslimanima, a projekat saradnje civilizacija ne sme po svom karakteru biti antizapadni, jer zapad je doneo puno toga dobrog, SAD su dale nemerljiv doprinos razvoju čovečanstva. Od zapada se može mnogo toga naučiti, a neke stvari treba preuzeti”.[2]