Macron - novi belajsuz

Odluka Vijeća za opšte poslove Evropske unije da odbije zahtjev Sjeverne Makedonije i Albanije za početak pregovora o pristupanju EU je krajnje uznemirujući stav koji daleko nadilazi odnos prema dvjema državama delikatne jugoistočne Evrope. Otud posebnu težinu ima rezolucija Evropskog parlamenta kojom je osuđena takva odluka, s impresivnom većinom (412  za, 136 protiv i 30 suzdržanih). EP poručuje da je to "strateška greška, koja šteti kredibilitetu EU i šalje negativnu poruku drugim zemljama mogućim kandidatima". Francuska je bila protiv obje države, a Nizozemska i Danska nisu bile za Albaniju.

Ukažimo u uvodu samo na jednu moguću posljedicu po Sjevernu Makedoniju, regiju, EU i globalne odnose. Ostane li ta odluka i pobijedi li VMRO-DPMNE na vanrednim izborima, Rusija bi dobila novu mogućnost za agresivnije muljanje po regiji i svoje globalne namjere.

Liderske pretenzije - Francuski predsjednik Emmanuel Macron udario je nemilosrdno u krajnje osjetljivi trbuh Evrope - Balkan uvodeći novi negativni agens u ovo trusno područje. Ovim radikalnim Ne!, Macron na ovom ranjivom području demonstrira svoje predvodničke ambicije. Uostalom, naziv njegove stranke je La République En Marche!

Skeptično mišljenje o relaciji Francuska - Evropska unija vrlo plastično opisao je češki premijer Andrej Babiša: "Primjetio sam da kad Francuska kaže 'više Evrope', u stvari misli više Francuske. Ne to nije način. Mi u Evropi svi smo jednaki".

E, Macron ne misli tako. Njegovo viđenje uređenja EU i Evrope zasniva se na postavci o koncentričnim krugovima unutar evropske zajednice sa grupama država različitog statusa i stepena udruženosti u EU. Otud i teza o zemljama Evropi "različitih brzina". Macronova vizija je elitistička, temeljena na postavci o vrijednosnim različitostima među evropskim državama. Moglo bi se kazati da je riječ o političkom šovinizmu.

Francuskom predsjedniku godi Brexit jer odstranjuje od odlučivanja u EU historijskog takmaca Veliku Britaniju i smanjen uticaj Njemačke, zbog slabljenja autoriteta kancelarke Angele Merkel u vrijeme kada se priprema i njena zamjena. Macron želi profitirati na aktuelnim slabostima dva dominantna evropska igrača, ali to nije dovoljno da Francuska poraste iznad svih u EU.

Uostalom, Macron ne stoji baš dobro u državi kojoj je na čelu. Anketa iz februara kaže da on uživa povjerenje svega 35 odsto Francuza, uz porast od 12 odsto. Naime, dio građana su počeli nervirati žuti prsluci.

Faktor Rusija - Osim učešća u preoblikovanju EU i kreiranju novih odnosa u Evropi, Macron teži da Francuska i on budu bitni akteri preraspodjele moći i uticaja na planetarnom nivou. Otud  posebnu pažnju posvećuje Rusiji. Macronov koncept koncentričnih krugova odnosi se i na evropske i  evroazijske integracije. To bi, kao, trebalo da osigura granice NATO-a i EU i omogući produktivniji odnos s Evroazijskom ekonomskom unijom pod vođstvom Rusije. Takav pristup čini neke evropske države izloženijim imperijalnim pretenzijama Kremlja.

Kontriranjem unutar EU, averzijom prema tzv. Zapadnom Balkanu i soliranjem u komunikaciji s ruskim predsjednikom Vladimirom Putinom Macron se nameće kao još jedan od pretencioznih lidera država koji bi htjeli igrati važnu ulogu u uspostavi novog (ne)reda na Zemlji. I kao još jedan od belajsuza na ovim prostorima.  

Ignorisanje BiH - Macronov potez donio je nove tenzije unutar eu-establišmenta, uznemirio Sjevernu Makedoniju, Albaniju i regiju. Oštre kritike upućene su Parizu sa raznih strana. Francuske vlasti nastoje da amortizuju nezadovoljstvo. Kažu da nisu protiv proširenja ali da EU nije spremna za to.

Tu je i mogućnost posjeta francuskog šefa države Albaniji i Sjevernoj Makedoniji. Za vjerovati je da bi dolazak Macrona u Skopje i Tiranu značio prije naglašavanje sopstvene važnosti, nego li najavu radikalne promjene stava Francuske o proširenju. Naime, ni Macronova posjeta Beogradu, praćena patetičnim izjavama o historijskoj poveznosti dva naroda, nije donijela nikakve garancije Srbiji u odnosu na EU.

Što se Bosne i Hercegovine tiče, zvanična Francuska je uglavnom ignoriše od potpisivanja Mirovnog sporazuma u Parizu do danas. Težište je gotovo u potpunosti stavljeno na kulturu i animaciju za frankofonsko povezivanje.      

I, ne zaboravimo, na posljednjem zasjedanju Vijeća za implementaciju mira u BiH (PIC), Francuska (kao i predstavnici delegacije EU u BiH (?!), Italije i, dakako, Rusije) se usprotivila prijedlogu SAD i Velike Britanije da se zauzme oštriji kurs prema destruktivnoj politici Milorada Dodika, što su podržale preostale članice PIC-a.  

Za utjehu - Nakon stresnog odbijanja iz središta EU, Sjevernoj Makedoniji stigao je ubrzano apaurin iz Vašingtona. Senat se ogromnom većinom izjasnio za prijem te izuzetno ranjive države u NATO. To bi se moglo zbiti uskoro, možda i do kraja godine.

A šta je s Bosnom i Hercegovinom? U američkom Senatu održano je saslušanje o Zapadnom Balkanu. Milorad Dodik je označen kao glavni krivac za blokadu bh. države.   

Zamjenik pomoćnika američkog državnog sekretara i specijalni predstavnik SAD za zapadni Balkan Matthew Palmer izdvojio je normalizaciju odnosa Beograda i Prištine kao jedan od glavnih prioriteta SAD, koji ima značajan uticaj na čitav region i transatlantsku bezbjednost. Ali i naglasio kako Bosna i Hercegovina ne smije biti ostavljena po strani.

Tokom susreta predsjedavajućeg Vijeća ministara Denisa Zvizdića s Palmerom i donedavnom ambasadoricom SAD u BiH Maureen Cormack u Washingtonu - potvrđena je privrženost SAD suverenitetu i teritorijalnom integritetu BiH. Amerikanci traže završetak formiranja državne vlasti i odgovorno funkcionisanje institucija, ukazujući na važnost slanja Godišnjeg nacionalnog plana (ANP) u središte NATO-a.

Sve u svemu, za BiH je proces integrisanja u NATO prioritet nad prioritetima. Što se Dodika tiče, SAD imaju načina da ga satjeraju u ćošak. Mnogo toga zavisi od globalnih dogovora SAD i Rusije. Dušan Janjić iz beogradskog Foruma za etničke odnose smatra da će Rusija prepustiti Balkan uticaju SAD u zamjenu za neuključivanje Gruzije u NATO. Živi bili pa vidjeli.