Anesteziolog-infektolog doktor Steva Stanišić o post-COVID sindromu

Liječenje COVID pacijenata ne prestaje po njihovom otpuštanju iz bolnice ili po dobijanju negativnog rezultata testa na koronavirus, s obzrom na to da mnogi tegobe osjećaju još šest do 12 sedmica, a nekad i duže.

"Zato je važno da izabrani ljekar pacijenta šalje ka specijalistima koji će liječenju pristupiti timski", kaže u razgovoru za Anadolu Agency (AA) šef Odeljenja intenzivne njege Infektivne klinike u Nišu doktor Steva Stanišić.

Nakon iskustva u liječenju posljedica infekcije koronavirusom dužeg od godinu dana, ovaj specijalista anesteziolog-infektolog govori o post-COVID sindromu ili o “produženom COVID-u“. Sa njim se mogu suočiti svi pacijenti, bez obzira na to da li su imali blagu formu bolesti bez simptoma, srednje teške ili teške oblike sa upalama pluća, ili one sa komplikacijama zbog kojih su koristili kiseoničnu podršku ili bili životno ugroženi i disali pomoću respiratora.

“Koji su najčešći simptomi poslije preležanog COVID-a? Od onih najvažnijih, to su produženi gubitak mirisa, ukusa, onda produžena glavobolja. Najčešći simptom je izuzetan osećaj umora, bezvoljnosti, malaksalosti, pa sve do depresije“, navodi Stanišić.

Liječenjem “produženog COVID-a“, dodaje, bave se specijalisti opšte medicine koji pacijente treba da usmjeravaju ka određenim specijalistima. Pred njima je zadatak da razluče šta su organska oštećenja kao direktne posledice COVID-19 i da ih liječe odgovarajućim lijekovima, a šta se pojavljuje kao poremećaj mentalnog zdravlja. Zato zagovara timski i multidisciplinarni pristup.

“Šta sve pacijenti prežive u toku lečenja? Oni su u nekom strahu od COVID-a. Svi već imamo puno prijatelja i poznanika koji su podlegli COVID-u, umrli. Zna se mnogo o opasnosti koju ta infekcija nosi. Onda, pacijenti koji su ovde dugo lečeni, koji su na kiseoniku po mesec ili mesec i po dana, svesni su da su životno ugroženi i da su bili na ivici života i smrti“, govori Stanišić.

Već je poznato da se po odlasku pacijenata sa odjeljenja intenzivne njege često javlja depresija.

“Suočavanje s tim da su bili blizu smrti, onda proživljena čitava situacija da se borite za vazduh, da se okrećete u krevetu, da nosite neke neudobne maske s kiseonikom... Ljudi koji su na neinvanzivnoj ventilaciji imaju silikonske maske koje prilično pritiskaju, ne možete da se uredno hranite i budu tako po 15, 20 ili mesec dana, sve to pravi jedan posttraumatski stresni sindrom“, priča Stanišić.

Objašnjava da je COVID sistemska infekcija koja može da dovede do oštećenja svih organa i organskih sistema i da, pogotovo kod srednjih i teških pacijenata, oštećuje endotel, odnosno tkivo koje iznutra oblaže krvne sudove.

“Kada je reč o organskim oštećenjima, pre svega se misli na oštećenja srca, jer se primetilo da često dolazi do zapaljenja srčanog mišića, koje se registruje po enzimima ili na magnetnoj rezonanci, a da ljudi do hospitalizacije nisu imali neke određene smetnje. Onda, postoji nenadano javljanje cerebrovaskularnih insulta - moždanih udara, kardiovaskularnog insulta - infarkta, šloga, tromboza perifernih krvnih sudova. Sve je to posledica faktički organskih oštećenja. Nisam pomenuo respiratorni sistem, to je dugo kašljucanje, pritisak u grudima, treba i pregled pulmologa, kardiologa, eho srca, spirometrija, test difuzije plućne membrane i tako dalje“, navodi doktor Stanišić.

Tokom “produženog COVID-a“ pojavljuje se i sindrom fibromialgije, inače prisutan kao posljedica teških infekcija. Ljekar objašnjava da su to bezvoljnost, slabost, polimorfne tegobe, bolovi bez ikakvih pravila u mišićima, kostima i zglobovima, malaksalost, ukočenost, tremor, drhtavice i nesanica, kao jedan od čestih simptoma.

“Lekarima je bitno da imaju na raspolaganju dovoljno dijagnostike da mogu pacijente da usmere i isključe te organske simptome, onda treba tražiti mišljenja psihologa i psihijatra. Omogućiti ljudima da dobiju pravu pomoć, i od psihijatara, i od psihologa, i od pulmologa, i od kardiologa“, ističe Stanišić.

Kao ljekar Univerzitetskog kliničkog centra u Nišu, gdje se od COVID-19 liječi oko 320 pacijenata, kaže da su svi resursi trenutno angažovani na saniranju akutne COVID infekcije, a da je jedna od osnovnih briga -obezbijediti dovoljno mjesta za pacijente.

“Ljudi imaju nisku saturaciju, kritični su, a nemate gde da ih stavite, nemate kiseonično mesto. Respiratora ima, ali morate da imate čitavu prateću strukturu da biste mogli nekog da stavite na respirator ili na neinvazivnu ventilaciju. To su nerešivi problemi za najrazvijenije zemlje, ne za nas. Mi se dobro tu snalazimo preraspodelom kreveta i kapaciteta, ali često dođe do kritičnih trenutaka kad prosto ne znate gde pacijenta, a došao vam je u ambulantu, loše se oseća, ima katastrofalno nisku saturaciju. Gde da ga pošaljete? Da li da skinete nekog drugog sa kiseonika? A, to često i radimo. Kome trebaju manje količine kiseonika, mi ga prebacujemo na neke druge varijante“, iznosi dosadašnja iskustva Stanišić.

Prema njegovim riječima, oko dva do tri posto svih inficiranih koronavirusom bude životno ugroženo, a 10 do 20 posto njih dođe u situaciju da im zatreba kisik.

“Kad se po 5-6 hiljada ljudi za dan inficira, to je nešto strašno, to je ogroman broj. Nijedan zdravstveni sistem na svetu ne može da ima takve kapacitete koji će da stoje i da čekaju samo epidemije. Imali smo pauzu tridesetak godina od velikih pandemija, od variole vere koja nije napravila veliki zdravstveni problem, osim što je angažovala društvo da sprovede jednu fantastiču vakcinaciju i imunizaciju stanovništva“, naglašava Stanišić.

U vakcinaciji vidi rješenje za pandemiju koronavirusa.

“Da mi prokužimo stanovništvo, podignemo njegovu imugenost prema tom virusu i da na taj način sprečimo skokove, a da, recimo, Bože zdravlja, dogodine ili narednih godina, bude kao i sa gripom, da imamo manje epidemije koje možemo da saniramo i koje ne ugrožavaju naš zdravstveni sistem i kapacitete. Da to možemo lagodno da rešavamo i lečimo, da ogroman deo populacije bude imunizovan, pa da, i ako obole, to budu lakše forme koje ne zahtevaju mehaničku ventilaciju“, kaže Stanišić.