Ko su bili poglavari Islamske zajednice u BiH

Izborno tijelo Islamske zajednice u BiH danas će na sjednici u Sarajevu između dva kandidata, sadašnjeg reisul-uleme Huseina ef. Kavazovića i zastupnika u Skupštini Republike Srbije i bivšeg muftije sandžačkog Muamera ef. Zukorlića, izabrati reisul-ulemu za novi sedmogodišnji mandat.

Piše: Faruk Vele

Ustavom Islamske zajednice je definirano da je reisul-ulema poglavar, vrhovni muftija Islamske zajednice i njen najviši vjerski autoritet.

Aktuelni reisul-ulema Kavazović je 14. poglavar Islamske zajednice u BiH.

Ustoličenje u Konaku

Izabran je u septembru 2012. godine, a na dužnost je stupio svečanom dodjelom Menšure 15. novembra iste godine.

Poziciju je preuzeo od dr. Mustafe ef. Cerića, koji je Zajednicu vodio skoro 20 godina.

Islamska zajednica uspostavljena je u teškim vremenima za Bošnjake poslije Berlinskog kongresa 1878. godine. Odlaskom Osmanlija, nametnula se potreba formiranja autonomne nacionalne Islamske zajednice u BiH.

Tako je prvi reisul-ulema izabran prije tačno 137 godina, u decembru 1882. godine. Bio je to Mustafa Hilmi ef. Hadžiomerović.

Prema podacima Islamske zajednice u BiH, šejhu-l-islam svojim dekretom od 3. rebiu-l-ahira 1299. (9. februar 1882.) ovlašćuje Mustafu Hilmi-efendiju Hadžiomerovića "da sve vjerske stvari i sve šerijatske poslove izviđa i vrši i da za okružja i kotare sposobne kadije postavlja i imenuje" ujedno mu povjerivši i Vrhovni šerijatski sud, a rumelijski kadi-asker ga imenuje za sarajevskog kadiju "s pravom da imenuje kadije po okruzima i kotarevima, da im izdaje murasele i da se trudi, da šerijatske zaključke pravedno izvodi i da među ehalijom ahkami-šer´ijju potpuno vrši".

Ovakav položaj Mustafe Hilmi-efendije Hadžiomerovića bio je analogan položaju muftije na području Bugarske i Rumelije.

Imajući u vidu aktivnost Mešihata u prvoj polovini 1882. godine i ranije, okupaciona uprava je u jesen 1882. godine, uvažavajući ponovljene zahtjeve muslimanskih prvaka, imenovala Mustafu Hilmi-efendiju Hadžiomerovića za reisu-l-ulemu Bosne i Hercegovine, o čemu je car donio odluku 17. oktobra 1882. godine. Svečano ustoličenje prvog reisu-l-uleme obavljeno je u velikoj sali u Konaku 15. decembra 1882. godine.

Era reisa Čauševića

Međutim, iscrpljen dugogodišnjim radom, Hadži Mustafa Hilmi-efendija Hadžiomerović podnio je ostavku na položaj reisu-l-uleme samo godinu kasnije, 1893. godine. Ostavka mu je prihvaćena i on je otišao u zasluženu penziju.

Treba imati na umu da je on na dužnost sarajevskog muftije stupio još 1856. (1273. h.g.) godine, kada je smijenjen sarajevski muftija Muhamed Šakir-efendija Muidović.

Vršeći muftijsku službu sve do odlaska u penziju (skoro četiri decenije), Mustafa Hilmi-efendija Hadžiomerović izdao je veliki broj fetvi na niz aktualnih pitanja koje su nametale prilike i društveni odnosi koncem turske i početkom austrougarske vlasti u našim krajevima.

Muftiju Hadžiomerovića naslijedio je Mehmed Teufik ef. Azabagić, koji je vodio Islamsku zajednicu do 1909. godine, 16 godina.

Na vrhuncu borbe za vjersko-prosvjetnu automomiju Bošnjaka, koja je započela u Mostaru, na scenu stupa hafiz Sulejman ef. Šarac, rodom iz Stoca.

Uglednog alima, kojeg je izabrao bošnjački narod, austrougarske vlasti su se bojale, pa je 1912. godine od njega iznuđena ostavka. Na dužnosti je bio tek dvije godine.

Čuveni reisul-ulema Mehmed Džemaludin ef. Čaušević na tu dužnost je stupio 1913. godine, i na njoj bio sve do 1930. godine. Bio je reis punih 17 godina, uključujući i period Prvog svjetskog rata.

Njegov mandat je obilježila hrabra borba za ravnopravnost Bošnjaka i islama s ostalim narodima i vjerama unutar, najprije, Austro-Ugarske monarhije, a kasnije i nove države, Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca.

Spaho, Kemura, Selimoski

Period je to tokom kojeg su Bošnjaci proganjani i kada su izvršeni brojni zločini nad muslimanskim stanovništvom diljem tadašnje države.

Reis Čaušević, kojeg se smatra najuspješnijim poglavarom Islamske zajednice, bio je prvi predstavnik zajednice muslimana koji je suvereno stupio i na međunarodnu scenu.

Čaušević se snažno suprotstavio pritiscima iz Beograda u namjeri da ukine vjersko-prosvjetnu autonomija muslimana. Na koncu, pod pritiscima je morao otići u mirovinu.

Na dužnosti reisul-uleme još su bili hafiz Ibrahim ef. Maglajlić (1930.-1936), Fehim ef. Spaho (1938-1942.), Salih Safvet Bašić (1942 - 1947.), Ibrahim ef. Fejić (1947-1957.), Sulejman ef. Kemura (1957-1975.), Naim ef. Hadžiabdić (1975-1987), hafiz Husein ef. Mujić (1987-1989), Jakub ef. Selimoski (1991-1993), reis dr. Mustafa ef. Cerić (1993.-2012.), te Husein ef. Kavazović, koji se i trenutno nalazi na čelu IZBiH.