Vuk Bačanović: Škole kao male nacionalne crkve

Piše: Vuk Bačanović, Školegijum

Srbi svi, i svuda

Jedan od osnovnih načina održanja nacionalističkih ideologija je njihovo propagiranje kroz nastavnoobrazovne programe. Tako su osnovne škole u Republici
Srpskoj smišljeno obilježene kako bi bile rasadnici isključivo srpskog nacionalnog identiteta. O tome najprije svjedoče njihova imena. Čak 183 škole u entitetu, u kojem je Bošnjacima i Hrvatima ustavom zagarantirana konstitutivnost, nose isključivo imena književnika, nacionalnih djelatnika i ratnika srpske nacionalnosti. I onda kada se radi o sačuvanim prijeratnim nazivima, koji se dijelom odnose na partizanske komandante (Milan Ilić Čiča Šumadijski, Nemanja Vlatković, Ratko Rade Marijanac, Novak Pivašević, Miloš Dujić, Veselin Masleša, Mladen Stojanović i dr.), vlasti su vodile računa da se radi o osobama isključivo srpske nacionalnosti. Književnici su isto tako pažljivo “probrani”, tako da se radi gotovo isključivo o osobama iz pravoslavnog kulturno-historijskog kruga: Petar Petrović Njegoš, Milan Rakić, Radoje Domanović, Janko Veselinović.

Jedini izuzetak čine OŠ Meša Selimović u Bijeljini (bosanskohercegovački književnik, koji se, također,izjašnjavao kao Srbin) i OŠ Ivan Goran Kovačić (hrvatski književnik) u Mrkonjić Gradu.

Sveci – nacionalistički letci

Više škola u Republici Srpskoj nosi imena pravoslavnih svetaca. Kao što su recimo Ćirilo i Metodije, slavenski prosvjetitelji čije se zasluge za opismenjavanje slavenskih naroda najčešće prešućuju u školama u Federaciji BiH. To, međutim, ne može biti opravdanje da se u Republici Srpskoj ide u drugu krajnost i primorava djecu drugih konfesija, a koja pohađaju javne školske ustanove, da učestvuju u institucionalnom svetkovanju hrišćanskih svetaca.

Tu su još otac svetog Save Stefan Nemanja, koji je u SPC-u kanoniziran kao sveti Simeon Mirotočivi, te Vasilije Ostroški, svetac čiji je kult jedan od najrasprostranjenijih u SPC-u. Posebno je interesantno da čak 21 škola nosi ime po svetom Savi, značajnoj historijskoj ličnosti iz 13. vijeka, osnivaču autokefalne srpske arhiepiskopije.

Međutim, potrebno je razdvojiti historijskog svetog Savu – pravoslavnog hrišćanskog arhiepiskopa – i konstrukciju koju nameću nacionalisti. Nacionalisti su se poslužili činjenicom da je sv. Sava u srpskim legendama zamijenio predačko božanstvo “heroja kulture”, odnosno donosioca kulture, te ga modernizirali u prosvjetiteljsko nacionalno božanstvo. Nazivanje javnih škola po ovome svecu u entitetu predstavlja sakralizaciju javnog prostora i njegovu rezervaciju za samo jednu konfesiju, odnosno naciju. Kada se tome pridoda činjenica da se sveti Sava, kao prosvjetitelj i zaštitnik škola i |aka, javno proslavlja kao praznik, tj. “školska slava” svih škola u Republici Srpskoj, onda je jasno da se radi o procesu koji ne mimoilazi bilo koju javnu osnovnu školu, koja, uz sv. Savu, proslavlja svoju posebnu krsnu slavu.

Sveti Sava – krojač barjaka

Kada bi vlast u Republici Srpskoj razdvajala npr. Svetog Savu i ]irila i Metodija kao historijske ličnosti od njihovog kulta u pravoslavnoj crkvi, sasvim je sigurno da bi moglo doći do novog, svjetovnog pogleda na ove ličnosti, no to joj očigledno nije namjera.

Umjesto toga, školske priredbe, koje se prire|uju o Savindanu, sadrže i pjesme sljedeće sadržine: Sveti Sava barjak kiti u tri lijepe boje, koje sada časno nosi pravoslavlje moje. Crvenu je boju dao svome srpskom rodu, crvena je prolivena krvca za slobodu. Na plavoj su četir’ slova poruka za nas da se Srbi ujedine, jedini je spas. Plava boja simbol neba, uz crvenu to se slaže jer je srpska vjera čista i njoj Bog pomaže. Sveti Sava pravoslavlje izbavi iz mraka pa on bijelu boju daje na kraju barjaka.

Bijela boja zrači sunce, majka mu je Srbija jer se ono u njoj ra|a i vječno će da nam sija. Može se zaključiti da ovakva obrazovna politika u Republici Srpskoj ima za cilj isključivo markiranje javnih školskih prostora za učenike jedne nacionalnosti i vjeroispovijesti. Dok se kod njih stvara svijest o otuđenosti od “drugih”, dotle se kod drugih stvara osjećaj odbačenosti i nepripadanja široj društvenoj zajednici.

Tekst je preuzet iz 6. broja dvolista za pravednije obrazovanje „Školegijum“, koji možete čitati u Trafici portala Radiosarajevo.ba