Prof. dr. Emir Hadžikadunić: Evropa pred ogledalom moći - ambicije, iluzije i geopolitička realnost
U godini obilježavanja stogodišnjice rođenja Jacquesa Delors, francuskog državnika i ključnog arhitekte moderne Evropske unije, evropski lideri zvone na uzbunu. Aktuelna predsjednica Evropske komisije Ursula von der Leyen upozorava: "Trenutno se povlače linije borbe za novi svjetski poredak, zasnovan na balansu moći."
Piše: Prof. dr. Emir Hadžikadunić, za Radiosarajevo.ba
Poruka bivših i sadašnjih evropskih lidera, ministara, profesora i poduzetnika na konferenciji koju je prošle sedmice organizovala Fondacija Prijatelji Evrope Jacques Delors jednako je glasna:
Semir Efendić za Radiosarajevo.ba: "Ideologija kojoj robuje Max Primorac učestvovala u Holokaustu"
"Evropa je važna: sada ili nikada"
I dok lideri zvone na uzbunu, stvarnost Evrope u globalnoj politici je mnogo surovija. Kada bi se EU, bez uljepšavanja, pogledala u geopolitičko ogledalo, šta bi zapravo vidjela? Kakva je njena relativna ekonomska, vojna i politička moć u odnosu na Sjedinjene Države, Kinu, Rusiju i Indiju? Ogledalo ne laže. Brojevi su neumoljivi.
Evropa gubi korak s Kinom, Rusijom, Indijom i ASEAN-om
Kada je Delors je 1985. preuzeo Evropsku komisiju, ekonomija Evropske zajednice bila je deset puta veća od kineske. Danas su gotovo izjednačene, svaka teška preko 19 biliona (triliona) dolara. Za 25 godina, procjene kažu, evropska ekonomija bit će upola manja od kineske.
To nije samo priča o brojkama ili "staroj ekonomiji”, već o pretjeranoj regulaciji, digitalnoj ovisnosti i gubitku inovativnosti. Singapurski diplomata i član Američke akademije nauka i umjetnosti, Kishore Mahbubani, ističe da svijet u posljednja 2.000 godina nije vidio tako brz preokret u ekonomskom balansu moći.
Zabranjeno preuzimanje teksta bez pismenog odobrenja Redakcije portala Radiosarajevo.ba!
Rusija pokazuje drugačiji, ali jednako zabrinjavajući obrazac. Njena ekonomija se ne može mjeriti s evropskom u cjelini, po veličini je tek ravna jednoj većoj članici, poput Italije.
Ipak, dugoročni trendovi ne ulijevaju nadu ni Evropi: 2000. godine Italija je bila četiri puta bogatija od Rusije, danas su izjednačene.
Još je ozbiljnije to što Rusija danas izdvaja više za odbranu nego sve članice Evropske unije zajedno, ako se vojna potrošnja mjeri po paritetu kupovne moći, uprkos većim budžetskim izdvajanjima i novim ulaganjima u vojne industrije država članica EU.
Evropske države postepeno zaostaju i za Indijom i državama ASEAN-a. Godine 2000. francuska ekonomija (1,36 biliona dolara) bila je tri puta veća od indijske (468 milijardi dolara). Danas je manja.
Ekonomija Velike Britanije, tada još članice EU, bila je gotovo četiri puta veća od indijske, a sada je iza nje. Sve glasnije odjekuje pitanje: dok im relativna moć opada, koliko još dugo će Francuska i Velika Britanija zadržati svoj prilivegovani status stalnih članica Vijeća sigurnosti UN-a?
ASEAN (Bruneji, Kambodža, Indonezija, Laos, Malezija, Mjanmar, Filipini, Singapur, Tajland i Vijetnam, op. ur.), kao blok od deset država u jugoistočnoj Aziji, također se sve brže razvija i danas je četvrta najveća ekonomija svijeta.
Prije 25 godina, njemačka ekonomija bila je tri puta veća od ASEAN-ove, a danas su gotovo izjednačene. Do 2050. godine Njemačka će, po svemu sudeći, biti dvostruko manja. Projekcija rasta ASEAN-a za 2024. godinu iznosi 4,6 %, što znatno nadmašuje stopu rasta EU. Ako trenutni trendovi rasta ASEAN-a (oko 4–5 % godišnje) i sporijeg rasta EU potraju, njihove ekonomije mogle bi se izjednačiti u narednih 40 godina.
Savez kolumnista | Hadžikadunić: Kako skrenuti Trumpovu pažnju na BiH?
U sjeni Amerike
Odnos moći Evropske unije i SAD-a mjeri se kroz brojeve i simbole, pokazujući sve veću ekonomsku podređenost i političku snishodljivost. Godine 2008., evropska ekonomija bila je bogatija od američke za 2 biliona dolara. Danas je američka ekonomija veća za oko 10 biliona dolara, a EU je svedena na dvije trećine američke ekonomske moći. Bruto domaći proizvod po glavi stanovnika također je dvostruko manji: 46.000 dolara naspram 89.000 u SAD-u.
Simbolika je još poraznija. Na nedavno objavljenom snimku iz Bijele kuće, koji su mnogi opisali kao "ponižavajući", evropski lideri, Starmer, Meloni, Merz, Macron, Niinistö, von der Leyen i Rutte, sjedili su oko Donalda Trumpa poput djece.
The Independent je taj prizor opisao kao "neposlušne školarce", dok ga je američki komentator Benny Johnson proglasio "najmoćnijom slikom 2025. godine". Da stvar bude gora, generalni sekretar NATO-a nazvao je Trumpa "tatom".
"Tata" je, u međuvremenu, Evropljanima i Ukrajini nametnuo novu transakcijsku logiku: nema više pomoći, samo prodaja oružja. Od Berlina do Talina, evropske prijestonice sada se utrkuju u kupovini američkih sistema za odbranu Ukrajine. Kritičari mogu sarkastično primijetiti: Washington ne ratuje protiv Rusije samo do posljednjeg Ukrajinca, već iscrpljuje Evropu do posljednjeg eura.
Savez kolumnista | Hadžikadunić: Odlazak Al Jazeere Balkans - gubitak kojeg tek trebamo shvatiti
Evropa u potrazi za novim Delorom
Prošle sedmice, Fondacija Prijatelji Evrope Jacques Delors organizovala je konferenciju pod motom "Evropa je važna: sada ili nikada". Poruka je bila jasna - vrijeme ističe. SAD joj kroje sigurnosnu politiku. Kina i Indija diktiraju ritam ekonomskog rasta. Rusija nameće tempo ponovnog naoružavanja. ASEAN pokazuje da regionalizam može biti dinamičan ako postoji bolja vizija.
U digitalnom svijetu, Evropa je tek puki promatrač: Kina ima WeChat i TikTok, SAD Silicijsku dolinu i Elona Muska, a Evropa ima svoje regulacije. Previše propisa, premalo inovacija. Mario Draghi, bivši premijer Italije i bivši predsjednik Evropske centralne banke, u svom izvještaju upozorava da EU mora povećati godišnja ulaganja za 800 milijardi eura, smanjiti birokratiju i digitalnu ovisnost. Ako želi preokret, Evropa mora povratiti suverenitet, hrabrost i dušu.
Kao predsjednik Evropske komisije (1985-1995), Delor je predvodio duboku transformaciju Evropske zajednice, stvorio jedinstveno tržište i euro. Evropi je dao novu snagu dok je svijet prelazio iz bipolarnog u unipolarni poredak. Danas, u mnogo surovijem i multipolarnom svijetu, pitanje ostaje: ko će povesti Evropu naprijed, ako je to više uopće moguće?
* * *
Mišljenja i stavovi objavljeni u rubrici "Ja mislim" su isključivo lični stavovi autora tekstova i moguće da ne odražavaju stavove redakcije portala Radiosarajevo.ba
O autoru
Dr. Emir Hadžikadunić je bivši ambasador Bosne i Hercegovine u Iranu i Meleziji. Doktorirao je iz oblasti međunarodnih odnosa na Internacionalnom univerzitetu u Sarajevu. Objavio je dvije knjige: Od Dejtona do Brisela i Zašto Iran, uključujući nekoliko članaka u naučnim žurnalima na temu vanjske politike, geopolitike i evropskih integracija. Kolumnista je za domaće i strane medije poput Al Jazeera Balkans, Al Jazeera English, Fair Observer i druge. Trenutno angažiran kao predavač na SSST-u i gostujući predavač na nekoliko univerziteta van BiH. Član je Instituta za geopolitiku, ekonomiju i sigurnost.
Radiosarajevo.ba pratite putem aplikacije za Android | iOS i društvenih mreža Twitter | Facebook | Instagram, kao i putem našeg Viber Chata.
/ Najčitanije
/ Komentari
/ Povezano
/ Najnovije
