Dr. Emir Hadžikadunić: Kakva je uloga BiH u povezivanju Europe i Azije?

Zabranjeno preuzimanje teksta bez pismenog odobrenja Redakcije portala Radiosarajevo.ba!

Memorandum o razumijevaju G20 za uspostavljanje strateškog koridora Indija - Bliski Istok - Evropa, kojeg su nedavno potpisali Indija, Saudijska Arabija, Ujedinjeni Arapski Emirati (UAE), Evropska unija (EU), Sjedinjene Američke Države (SAD) i drugi partneri G20, može biti najava drugačije vanjske politike zemalja Bliskog istoka i Indije, recimo njihov blagi naklon ka SAD-u, ali i novi podsticaj globalnog razvoja.

Piše: Dr. Emir Hadžikadunić, za Radiosarajevo.ba

Trending

Regiji u Rusiji prijeti velika katastrofa: Putin sazvao hitan sastanak i ostao iznenađen

Već znamo za infrastrukturni i razvojni koridor Kine Pojas i put s ciljem povezivanja Azije, Afrike i Evrope kroz mrežu kopnenih i pomorskih trgovinskih ruta. Pokrenuta 2013, inicijativa Kine nije bila samo značajna prekretnica u kineskoj vanjskoj politici, nego je postala jedna od najambicioznijih razvojnih inicijativa u historiji sa ulaganjima koji dostižu nevjerovatnu cifru od 1.000 milijardi dolara. 

Po priznanju analitičara, pakistanska ruta ovog koridora, nazvana Kinesko-pakistanski ekonomski koridor, čini kopnenu kičmu ovog mega projekta koji željezničkom prugom, plinovodom, naftovodom povezuje jug Pakistana s Kinom. Međutim, ni to nije sve.

Hiperprodukcija ili rat koridora

Skoro pa zaboravljeni, međunarodni putni, željeznički i pomorski koridor Indije, Irana i Rusije Sjever - Jug, trebao bi čvršće povezati Indiju, preko iranske luke Chabahar sa ruskom dubinom heartlanda (Heartland ili 'srce zemlje', geopolitički termin koji je početkom XX. stoljeća uveo britanski politički geograf Halford John Mackinder, misli se na  kontinentsko euroazijsko područje navodno presudno za prevlast u svijetu, op. ur.).

Neko može pomisliti da je na međunarodnoj sceni hiperprodukcija koridora. Ili je 'rat koridorima' samo još jedan znak sistemskog poremećaja međunarodnih odnosa?

Ideja koja je inaugurisana na Samitu G20 nije od jučer. Ona je sastavni dio idejne polemike struke oko kontrole Euroazijske obale ili heartlanda.

Suštinsko pitanje ove polemike je sljedeće: da li je kontrola obale važnija od kontrole heartlanda ili je kontrola heartlanda važnija za kontrolu obale? Konvencionalna je mudrost da je novi strateški koridor Indija - Bliski Istok - Evropa konkurencija kineskom koridoru Pojas i put.

Suština je, dakle, američko rivalstvo sa Kinom koje će, po priznanju struke, obilježiti narednih nekoliko decenija. Stoga je jačanje američkog savezništva s Indijom, te obnova narušenog savezništva s bogatim državama Zaljeva, od ključnog značaja za nastavak američke globalne dominacije.

Međutim, evidentno je još jedno američko rivalstvo. Uvidom u pravac koridora G20, Sjedinjene Države i evropski saveznici žele zaobići Rusiju i Iran.

Geografija je neumoljiva ovdje. Bez Irana (ili Rusije) nema direktnog željezničkog koridora koji povezuje Indiju, s jedne strane, i Bliski Istok i Evropu, s druge. Izlazom na Kaspijsko more na sjeveru, Perzijski zaljev i Indijski okean na jugu, iranska geografija spaja dubinu evroazijske ploče s morskom periferijom. Iran i Rusija, također, dijele evroazijski heartland na dva dijela. Na jednoj strani ostaju Evropa i Bliski Istok, na drugoj Indija i Kina. Stoga Sjedinjene države forsiraju jedinu moguću kombinaciju kontinentalnog i morskog koridora zaobilaženjem Irana i Rusije.

Ova je tema, međutim, malo složenija baš u tom dijelu. Iako Washington gleda na Indiju kao strateškog partnera, Indija neće nužno ostaviti Iran i Rusiju po strani.

Upravo su Indija, Iran i Rusija još 2002. godine inaugurirali svoj geoekonomski koridor Sjever-Jug od Indije preko Irana, srednje Azije, do Rusije i Evrope. Zajednička ulaganja Irana i Indije u iransku luku Chabahar, uključujući nove kreditne najve Indije u taj koridor, potvrđuju indijsko strateško opredjeljenje.

Šta Bosna i Hercegovina ima od toga?

Biće zanimljivo pratiti u šta može evoluirati 'rat koridora' iz Azije prema Evropi, te kakve su eventualno geoekonomske posljedice za manje države poput Bosne i Hercegovine. U ovoj fazi neophodno je saznati više detalja oko ideje Indijsko-arapsko-mediteranskog koridora za Evropu ili dijela željezničkog koridora koji povezuje Grčku i srednju Evropu.

Ovdje se nameću sljedeća pitanja: da li taj koridor može proći kroz BiH?

Kakvi su instrumenti finansiranja, kreditne linije na raspolaganju, da li su povoljniji od onih koji su već dostupni BiH za razvoj njene željezničke i druge infrastructure?

Analitika diplomatske službe BiH treba saznati više detalja iz pregovora ili imati više uvida u sadržaje dokumenata koji su navodno usvojeni na sastanku G20.

The route of India’s Middle East Transport Corridor to Europe pic.twitter.com/S6ATpmIu8B

— Samuel Ramani (@SamRamani2) September 11, 2023

Mada je BiH ranije potpisala Memorandum o razumijevanju u vezi kineskog koridora Pojas i put, njen strateški izbor je unaprijed određen ukoliko koridor Indija - Bliski Istok - Evropa postane nova geoekonomska realnost.

BiH je svojom geografijom duboko unutar euroatlanskog sistema odbrane. U tržišnom smislu, BiH je na putu da postane dio unutrašnjeg tržišta EU-a. U vrijednosnom smislu, BiH pripada liberalnom evropskom poretku.

Mada je još uvijek rano spekulirati o tome, evropski dio Indijsko-arapsko-mediteranskog koridora G20 može imati zanimljive regionalne refleksije.

Pošto Srbija afirmiše multivektorsku vanjsku politiku, dakle balansira Zapad sa Kinom i Rusijom i obratno, postoji realna mogućnost da kontinentalni dio koridora Indija - Bliski Istok - Evropa zaobiđe Srbiju u dijelu koji prolazi kroz jugoistočnu Evropu, odnosno da prolazi kroz Grčku, Albaniju, Crnu Goru, Bosnu i Hercegovinu, Hrvatsku, i centralnu Evropu.

Ili će to biti još jedna mrkva kojom će službeni Washington privoliti Srbiju da konačno izabere Zapad za svog jedinog geopolitičkog partnera? Vrijeme će pokazati.  

O autoru

Prof. dr. Emir Hadžikadunić je doktorirao u oblasti međunarodnih odnosa, magistrirao Ljudska prava i demokratiju u okviru regionalnog interdisciplinarnog programa Univerziteta u Sarajevu/ Univerziteta u Bolonji, a diplomirao je Komunikologiju na Međunarodnom islamskom univerzitetu u Kuala Lumpuru. Napisao knjige Od Dejtona do Brisela (2005) i Zašto Iran (2013). Obnašao dužnost ambasadora BiH u Iranu i Maleziji. Angažiran je na SSST-u.

* * *

Mišljenja i stavovi objavljeni u rubrici "Ja mislim" su isključivo lični stavovi autora tekstova i moguće da ne odražavaju stavove redakcije portala Radiosarajevo.ba.