Aa

Acquis communautaire - Agencije - Agenda 2000 - Amsterdamski ugovor - Analiza troškova i koristi - Anketni odbor - Anti-damping carine - Audiovizualna politika Zajednice - Autonomne trgovinske mjere - Avis - Azil/Evropska politika azila

Acquis communautaire – Pravna stečevina
Ovaj francuski izraz, koji u osnovi znači „EU onakva kakva jest“, drugim riječima, podrazumijeva prava i obveze koje imaju zemlje članice. Acquis čine svi ugovori i zakoni Europske unije, zatim deklaracije, rezolucije, međunarodni sporazumi o pitanjima EU, kao i presude Europskoga suda. Čine ga i akcije koje zajednički poduzimaju države članice u području pravosuđa i unutarnjih poslova te zajedničke vanjske i sigurnosne politike. „Prihvatanje acquisa“ tako znači prihvatanje Unije upravo onakve kakva jest. Zemlje kandidatkinje moraju prihvatiti acquis prije pristupanja Uniji i pravo Evropske unije ugraditi u svoje nacionalno zakonodavstvo.

Agencije
Agencije su administrativna tijela Unije čiji je zadatak usko stručno ili tematski određen, i osnivaju se kako bi Unija lakše djelovala, kako unutra tako i vani, u raznim oblastima. Pripadaju pod šire nadležnosti prvog stuba Unije, odlikuje ih stručnost, naučnost i apolitičnost u radu. Iako su, po prirodi svojih zadatak, agencije jako raznolike, ipak ih u strukturi i načinu djelovanja vežu mnoge sličnosti i istovjetnosti: svaka agencija ima Upravni odbor, Izvršnog direktora i niže stručne i naučne odbore u kojima djeluju stručnjaci u svojim oblastima.
Trenutno postoje sljedeće agencije, čija su sjedišta diljem zemalja Evropske unije: Evropska agencija za obnovu (ERA) – Solun (Grčka), Evropska agencija za avijacijsku sigurnost (EASA) – Evropska agencija za zaštitu okoline (EEA) – Kopenhagen (Danska), Evropska agencija za željeznice (ERA) – Valenciennes i Lille (Francuska), Evropski centar za prevenciju i nadzor bolesti (ECDC) – Štokholm (Švedska), Evropska odbrambena agencija (EDA) – Brisel (Belgija), Evropski nadzorni centar za rasizam i ksenofobiju (EUMC) – Beč (Austrija), Evropska jedinica za pravosudnu saradnju (EUROJUST) – Haag (Nizozemska), Evropski policijski ured (EUROPOL) – Haag, Evropski satelitski centar (EUSC) – Torrejóne de Ardoz/Madrid (Španija), Evropski institut za sigurnosne studije (EISS) – Pariz (Francuska), Evropska agencija za sigurnost i zdravlje na radu (OSHA) – Bilbao (Španija), Ured za biljnu različitost (CPVO) – Angers (Francuska), Evropska fondacija za unaprjeđenje uslova života i rada (EUROFOUND) – Dublin (Irska), Evropska fondacija za obrazovanje i trening (ETF) – Torino (Italija), Ured za harmonizaciju unutarnjeg tržišta (OHIM) – Alicante (Španija), Prevodilački centar za institucije EU (CdT) – Luxemburg, Centar za razvoj strukovnog obrazovanja (CEDFOP) – Solun, Evropska agencija za sigurnost ishrane (EFSA) – Brisel, Evropski nadzorni centar za narkomaniju (EMCDDA) – Lisabon (Portugal), Evropska agencija za verifikaciju medicinskih proizvoda (EMEA) – London (Ujedinjeno Kraljevstvo), Evropska agencija za sigurnost pomorstva (EMSA) – Lisabon.

Agenda 2000
Agenda 2000 je reformatorski dokument koji se često naziva i Berlinski paket ili Manifest promjena. Agenda 2000 za svoj strateški cilj ima proširenje Evropske unije na istok Evrope, a operativni zadatak dokumenta je preispitivanje strukturnih fondova i ravnomjerniji razvoj svih područja Unije, redefiniranje agrarne politike i utvrđivanje budžeta za period od 2000. do 2006. godine, kako bi se omogućio potpuni razvoj i smanjili efekti zastoja. Agenda, također, kao svoj okvirni i opšti cilj ističe Evropsku uniju kao „Zajednicu nepokolebljive transformacije u interesu građana, dubokih integracija i široke odgovornosti“, i to već u prvoj dekadi 21. stoljeća.
Takav kurs napredovanja i djelovanja Unije ustanovila je Evropska komisija u julu 1997., a tek nakon dvogodišnje javne debate takav kurs odobravaju i predsjednici, odnosno premijeri država Unije na Berlinskom samitu (24 - 25. mart 1999.). Tehnički, Agenda 2000 sastoji se od: glavnog dokument Evropske komisije „Jača i proširena Unija“, „Izvještaj Komisije o funkcioniranju postojećeg sistema finansiranja“ i „Zaključci Berlinskog samita“.
Uz Kopenhaške kriterije, Agenda 2000 predstavljala je osnovni okvir za vođenje pregovora sa 13 zemalja kandidata iz Centralne i Istočne Evrope, te Maltom i Kiprom, a deset njih su punopravne članice od maja 2004. godine.

Amsterdamski ugovor
Amsterdamski ugovor (Treaty of Amsterdam / Traité d'Amsterdam) rezultat je rada međuvladine konferencije započete u Torinu 1996. godine. Ministri vanjskih poslova zemalja Unije potpisali su dokument u oktobru 1997. godine, a stupio je na snagu 1999. godine. S pravnog gledišta, u Ugovor su unešeni neki dodaci Ugovoru o Evropskoj Uniji i kao takav ne zamjenjuje druge ugovore, nego ravnopravno ulazi u pravne akte Unije. Najvažnije izmjene uvedene Amsterdamskim ugovorom su: jačanje uloge Evropskog parlamenta (uvećan je broj odluka koje se donose postupkom saodlučivanja), uvođenje fleksibilnosti, mogućnost suspenzije države članice iz postupka donošenja odluka, prenošenje djela odredbi koje se odnose na saradnju u području pravosuđa i unutrašnjih poslova (treći stub) u prvi stub EU-a (vizni režim, azil, saradnja među sudovima u civilnim pitanjima), uključivanje Schengenskog sporazuma u pravne stečevine EU, izmjene odredbi o zajedničkoj vanjskoj i sigurnosnoj politici, uključivanje socijalnog protokola u tekst Ugovora, te isticanje borbe za veću zaposlenost kao cilja Unije.


Analiza troškova i koristi
Analiza troškova i koristi (Cost-benefit analysis / Analyse coûts-bénéfices) je procjena relativne vrijednosti promjena u odnosu na postojeće ili predložene situacije ili projekte. Njom se metodološki ispituju troškovi, koristi i rizici svih opcija, i određuju se materijalno najefektniji načini postizanja zadatih ciljeva. U kontekstu približavanja evropskim integracijama, analiza troškova i koristi služi procjeni učinaka integracije na trgovinu, monetarnu i fiskalnu politiku kao i na pojedine sektore.

Anketni odbor
Shodno članu 193 Ugovora o Evropskoj zajednici, Evropski parlament ovlašten je da na zahtjev najmanje jedne četvrtine zastupnika osnuje Anketni odbor koji ima zadatak ispitati ispravnost ili kršenje prava Zajednice. Naprimjer, tokom 1996. i 1997. Godine, Parlament je, na osnovu toga, formirao dva anketna odbora koji su imali zadatak ispitati mjere Evropske unije u cilju zaustavljana epidemične bolesti „kravljeg ludila“.

Anti-damping carine
Cilj anti-damping carinske politike je izjednačavanje cijena proizvoda na domaćem tržištu. Evropska unija takve carine uvodi u slučajevima kada se roba uvozi po cijenama koje su niže od onih po kojima se roba prodaje na tržištu zemlje izvoznice.
Također, ako država izvoznica subvencionira svoju robu koja se izvozi, Unija ima pravo naplaćivati carinske dadžbine koje imaju za cilj izjednačavanje cijena proizvoda. U oba slučaja cilj je da se spriječi privilegirani položaj nekih preduzeća ili proizvodnih grana u odnosu na druge, jer je monopolsko poslovanje nespojivo s principima tržišne ekonomije i funkcioniranjem zajedničkog tržišta Evropske unije.

Autonomne trgovinske mjere
Na osnovu odluke sa Lisabonskog samita (mart 2000.), Evropska komisija je 18. septembra iste godine odobrila Autonomne trgovinske mjere za Bosnu i Hercegovinu i ostale „zemlje i teritorije koje participiraju u, ili su u vezi, s evropskim Procesom stabilizacije i pridruživanja“. Cilj ove mjere je poticanje ekonomskog razvoja kroz liberalizaciju izvoza iz tog područja na tržište EU, pod uslovom da robe zadovoljavaju evropske standarde. U tom momentu ukupni izvoz iz zemalja zapadnog Balkana na tržište EU iznosio je svega 0,6 procenata uvoza. Carinska opterećenja ili godišnje kvote zadržane su privremeno samo na tekstil, ribu, neke vrste mesa i vino. Već 01. marta 2001. za BiH su ukinuta i ograničenja na izvoz tekstila. Ovim odlukama, EU je otvorila tržište na asimetričnom principu, što znači da povlaštene zemlje nisu obavezne na recipročan uvoz iz EU, što nije bio slučaj sa zemljama centralne i istočne Evrope.

Audiovizualna politika Zajednice
Audiovizualna politika Zajednice mora poštivati različite - ponekad proturječne - interese i prioritete, kao što su pravila konkurencije (posebno s obzirom na državnu pomoć), pravila o intelektualnom vlasništvu i načela javne službe. Evropsko audiovizualno tržište također se suočava s brojnim problemima, kao što su: jezičke barijere koje sprečavaju slobodno kretanje programa, komplikovan postupak odlučivanja koji uglavnom zahtijeva jednoglasnost, potreba za znatnim ulaganjima kako bi se predvidio tehnološki razvoj, što zahtijeva međunarodna povezivanja i/ili udruživanja.
Aktivnost Zajednice na audiovizualnom području razvila se u dva šira smjera. U industrijskoj domeni, 1986. je usvojena direktiva kojom se osigurava standardizacija sistema koji se koriste u državama članicama za emitiranje programa putem satelita i kablovskih sistema. Godine 1989. definirani su ciljevi za razvoj televizije visoke definicije. Zatim je 1991. uveden jedinstven standard za televizijsku produkciju visoke definicije i finansijska podrška za program suradnje između dotičnih preduzeća. Godine 1993. usvojen je plan djelovanja za promicanje formata 16/9; s pravne strane, Direktiva o televiziji bez granica usvojena 1989. i izmijenjena 1997. godine osigurala je usklađeni okvir za promicanje slobodnog kretanja, produkcije i distribucije evropskih televizijskih programa. Uvedena su zajednička pravila o oglašavanju, sponzorstvu, zaštiti maloljetnika i pravu na odgovor. Direktivom su također uvedene distribucijske kvote čime su se TV kanali obavezali rezervirati, kad god je to moguće, više od polovice svog vremena emitiranja za evropska djela.
Nadalje, od 1991. godine, program Zajednice pod nazivom MEDIA (mjere za promicanje razvoja audiovizualne industrije) podržava evropsku audiovizualnu industriju potičući razvoj i distribuciju evropskih djela. On također finansira sheme za poboljšanje obuke profesionalnih radnika u ovom sektoru. Program MEDIA Plus (2000 – 2005.) koji je naslijedio program MEDIA II (1996 – 2000.) ima budžet od 4 miliona eura.
Ugovorom iz Amsterdama, usvojenom 1997. godine, dodan je protokol o javnom sistemu emitiranja Ugovoru o EZ-u. Pojašnjena je uloga država članica s obzirom na javne kanale: one mogu i nadalje finansirati javno emitiranje, sve dok organizacija koja emitira ispunjava svoju javnu službu te njezino finansiranje nema nepravedan efekat na trgovinu ili konkurenciju u sektoru.

Avis
Francuska riječ avis (izgovara se: avi) često se koristi u žargonu evropskih zvaničnika i službenika. U tom slučaju avis znači mišljenje, a u političkom kontekstu sve se češće koristi i kao zamjena za riječi stav ili odgovor. Avis je, na tehničkom planu, dokument kojim Komisija, na zahtjev Vijeća EU, ocjenjuje sposobnost zemlje da otpočne pregovore o punopravnom članstvu i preuzme obaveze koje to članstvo podrazumijeva. Komisija u avisu analizira zahtjev za članstvo prema istim kriterijima koji vrijede za sve potencijalne kandidate. U dokumentu se daje detaljan pregled odnosa između zemlje kandidata i Unije i analizira stanje u pogledu ispunjavanja kopenhaških kriterija za članstvo i to po tri glavna kriterija: političkom (demokratija, vladavina prava, ljudske slobode, zaštita manjina…), ekonomskom (tržišna ekonomija, zdrava konkurencija, pravedna privatizacija…), te legislativnom, odnosno po sposobnosti zemlje kandidata za preuzimanje obaveza iz članstva i prihvatanja pravnih stečevina Unije (Acquis communautaire).
Na osnovu ocjene eksperata Evropske unije o ukupnom stanju zemlje kandidata, Komisija donosi zaključnu ocjenu o spremnosti neke zemlje za početak pregovora o pristupanju i daje svoju preporuku (avis) za otvaranje procesa pregovora ili za nastavak procesa prilagođavanja standardima EU u skladu s kriterijima iz Kopenhagena.

Azil/Evropska politika azila
Formalno, Evropska unija ima zajedničku politiku o azilu, koja se temelji na Dublinskoj konvenciji iz 1990. godine, odnosno na Evropskoj konvenciji o pravu na azil iz 1992. godine, kojom su uspostavljene jedinstvene mjere i procedure o odobravanju azila, kako bi se spriječila zloupotreba tog prava. Na tim pravnim osnovama, ministri unutarnjih poslova i pravosuđa su u decembru 2002. usvojili novu regulativu iz te oblasti, kojom se prednost daje izradi zajedničke legislative umjesto „supra-nacionalnom odlučivanju“. Praksa pojedinih zemalja se, međutim, i dalje bitno razlikuje, pa su neke zemlje Unije popustljivije a neke strožije prema osobama koje zahtijevaju azil. Dublinska deklaracija je potpuno zamijenjena u februaru 2003. usvajanjem nove zajedničke regulative, ali ni ona nije bila dovoljna da se ujednači evropska praksa. Nakon višegodišnjeg neuspjeha u pronalaženju „minimuma zajedničkih standarda” prilikom razmatranja aplikacija za azil (kao što su prava azilanata na pravnu pomoć i zastupanje pred državnim organima, pravo na žalbu po rješenju o izgonu, kriteriji za određivanje „sigurnih zemalja“ iz kojih će se azilanti po automatizmu vraćati kući, itd.), Evropsko vijeće je na samitu od 12. decembra 2003. u Briselu zatražilo od ministara unutarnjih poslova i pravosuđa da posao na utvrđivanju minimuma zajedničkih standarda okončaju najkasnije do 01. maja 2004. godine. U cilju ubrzanja procesa odlučivanja i povećanja efikasnosti EU u ovoj oblasti, nacrtom prvog evropskog ustava je predviđeno da se većina odluka u vezi sa azilom donosi kvalifikovanom većinom, umjesto konsenzusom.