Priča o crkvi Preobraženja Gospodnjeg: "Sudbina je htjela da se ovaj hram sagradi u Sarajevu"

Crkva Svetog preobraženja Gospodnjeg u sarajevskom naselju Pofalići, poznata i kao Crkva na Staroj stanici, jedini je pravoslavni hram u općini Novo Sarajevuo 

Nakon što je 1939. godine osveštan kamen temeljac za hram Preobraženja Gospodnjeg, 1940. godine završena je izgradnja najmlađe pravoslavne bogomolje u Sarajevu.

Crkva je bila zvanično osvećena u nedjelju 8. septembra iste godine uz veliko slavlje na koje je tada došlo oko 50.000 vjernika iz svih krajeva Kraljevine Jugoslavije. 

Tim povodom, Sarajevo je tada posjetio Gavrilo Dožić koji je izvršio osvećenje hrama uz služenje mitropolita dabrobosanskog Petra, i ostale bosanske i srbijanske episkope. 

Prema pisanju novina Politika, koje su izvještavale o ovom događaju, svečana povorka s patrijarhom Gavrilom krenula je tada ispred Zemaljskog muzeja BiH, a poslije osvećenja u općini Novo Sarajevo priređen je bio i ručak sa narodom. 

Uz predstavnike mnogobrojnih tadašnjih ustanova, društava i različitih koncesija, svečanosti su prisustvovali i sarajevski gradonačelnik Muhamed Zlatar, izaslanik zadnjeg jugoslovenskog kralja Petra II Karađorđevića, van tadašnje drinjske banovine Stanoje Mihalđžić, te komandanti i mnogobrojni generali tadašnje vojske kraljevine Jugoslavije. 

Nakon održane svečanosti, izaslanik grada Beograda, predao je na poklon crkvi zlatni putir, dar grada Beograda. Kum crkve bio je industrijalac grada Sarajeva Vaso Todorović, a kum zvona Sarajlija Nešković.

Crkva svetog Preobraženja je jedina pravoslavna crkva u Općini Novo Sarajevo. Hram je projektovao čuveni beogradski arhitekta i profesor Aleksandar Deroko.

Projekt crkve Aleksandra Deroka prvobitno je uređen za grad Split, ali kako je nakon postavljanja kamena temeljca izgradnja u Splitu zaustavljena, sudbina je htjela da se ovaj hram sagradi u Sarajevu.

Zbog toga, crkva ima izgled poput bogomilja na jadranskom primorju. Hram je projektovan po uzoru na najstariju pravoslavnu crkvu Svetog Petra i Pavla u Rasu, kod Novog Pazara sagrađenu u 9. stoljeću. 

Primjenjeni srpsko bizantijski stil djelujuje neuobičajeno u odnosu na vrijeme nastanka ovog objekta i logiku primjenjenih materijala.

Rotonda, odnosno kružna osnova, ovu crkvu čini posebnom i jednom od rijetkih pravoslavnih građevina ove vrste.

Crkva je teško stradala u granatiranju Sarajeva 1994. godine kada je ostala bez centralnog krova i najvećeg broja freski koje je 1940. godine oslikao jedan od najznačajnijih modernih crnogorskih akademskih slikara Jovan Zonjić.

Izgrađena je u kružnom tlocrtu, od bijelog krečnjaka, sa skrivenim zvonikom i arkadama u fasadi. Pokrivena je mediteranskim crijepom – ćeremitom.

Radovi na rekonstrukciji crkve započeli su uz pomoć državnih i gradskih vlasti 2003. godine kada je sarajevska mitropolija odlučila da ovom hramu da potpuno novi izgled, za šta su bili zaduženi akademski slikari i konopisci, poput majstora Dragana Naronjoća i Dragana Stankovića iz Beograda, koji spadaju među rijetke savremene baštinike ove drevne umjetnosti.

O njihovom radu najljepše svjedoči njihovo umjetničko djelo i magičnost nove unutrašnjosti crkve Preobraženja Gospodnjeg gdje posjetioci ostaju bez daha zagledani u hiljade likova i scena na zidovima ove sarajevske sakralne ljepotice.

Od otvorenja Crkve do danas, uz izuzetak onih ratnih perioda između 1941. i 1945. te između 1992. i 1995. godine u ovom hramu se svake godine 19. augusta proslavlja praznik Preobraženja Gospodnjeg, koji je i krsna slava Crkve.

Tada se prvi put u godini iznosi i blagosilja novi rod grožđa, a vjerovanje je da se uz ovaj praznik preobražava čitava priroda, najavljujući tako brzi dolazak jeseni.