Jedinstveni i vječni simbol: Cazinska džamija na mjestu nekadašnjeg starog grada

Tvrđava u Cazinu potječe iz srednjeg vijeka. U historijskim izvorima se češće spominje od 1522. godine, kada su Osmanlije osvojile Knin. Tada je Cazin postao sjedište kninskih biskupa. U njemu su kninski biskupi najviše boravili sljedećih pedesetak godina i u tom vremenu se Cazin spominje kao grad i varoš.

U julu 1576. godine, pod komandom Ferhad-paše Sokolovića, Osmanlije su konačno zauzele Cazin i Bužim. Već 1577. godine u gradu je bila osmanlijska posada od 50 konjanika i 150 pješaka. Sljedeće godine je Ferhad-paša bez borbe predao Cazin generalu Ivanu Ferenbergu, ali ga je iste godine opet, i to definitivno, opet zauzeo. Osmanlije su 1584. godine radile na još jačem utvrđivanju cazinskog grada pa je postao jedan od najutvrđenijih gradova na granici između dva carstava.

Karlovačkim mirom 1699. godine Cazin je izgubio stratešku važnost. Osnivanjem Bihaćkog sandžaka, u kojem je uvijek prevladavala krajiško–kapetanijska uprava, osnovan je i Bihaćki kadiluk. Tokom 17. stoljeća njemu su pripojeni svi gradovi u Pounju.

Tvrđava je napuštena 1851. godine. Iste godine u Cazinu je podignuta buna protiv Omer-paše Latasa. U znak pobune tada je sa cazinskog grada opalio posljednji top.

Najprije je na platou podignuta srednjevjekovna tvrđava sa četiri kule. Na strmom terenu, oko cijele tvrđave u osmanlijskom periodu podignuti su novi bedemi, pa cijela utvrda ima površinu 5 hektara.

Godine 1576. na mjestu današnje, unutar bedema srednjovjekovne utvrde, izgrađena je džamija. 

"Ova džamija je izgrađena 1576. kao drvena džamija do dolaska Austro-Ugarske 1879. godine ", kazao nam je imam Gradske džamije Cazin Smajo Šabić. 

Džamija je srušena 1879. godine, a iste godine je sagrađena nova, prvobitno sa drvenom munarom, koja se ubrajala među najveće džamije u Bosni i Hercegovini. 

Stari grad Cazin sa džamijom proglašen je za nacionalni spomenik Bosne i Hercegovine.

„Komisija za očuvanje nacionalnih spomenika 2005. godine je donijelo odluku da se Stari grad Cazin sa džamijom u Cazinu proglašava nacionalnim spomenikom Bosne i Hercegovine. Nacionalni spomenik čine bedemi srednjovjekovne i osmanske utvrde, džamija i pokretni arheološki materijal iskopan na lokalitetu koji se čuva u Muzeju Unsko-sanskog kantona u Bihaću“, naveli su iz KONS-a. 

Iako su poznati kao ljuti Krajišnici, imam cazinske džamije kaže da Krajišnici vole sve ljude i da su blagi, ali da Krajina jeste specifična, jer je „na kraju“, a Krajišnici su godinama odolijevali važnim događajima i ostali posebni.

Džamiju osim vjernika često obilaze i turisti.