Deset najvažnijih otkrića u svjetskog arheologiji u 2015. godini

Dvomjesečni časopis Arheology, koji objavljuje Američki arheološki institut u broju za  januar/februar 2016. godine najveći prostor posvetio je najvažnijim otkrićima u toj oblasati tokom 2015 u celome svetu.

Prema riječima glavne urednice, Claudije Valetino, ove godine je žiri sastavljen od stručnjaka redakcije odabrao kao 10 najvažnijih otkrića nalaze koji pripadaju najrazličijim kulturama širom svijeta i sežu u najdalju prošlost čovječanstva.

Neka postavljaju iznova pitanja šta znači biti humanoid i šta nas razlikuje od vrsta koje su nam srodne. Druga su omogućila susret s pojedinim ličnostima prošlih vremena, njihovim putovanjima, vjerovanjima, i moći koju su imali dok su bili živi.

Nekoliko otkrića donijela su nove podatke o robovlasničkim uređenjima i o porijeklu umetnosti, a omogućena su zahvaljujući novim tehnologijama i naučnim metodima. Prvo otkriće na ovoj listi su ostaci nove vrste hominida do sada nepoznate u nauci koja je pronađena u sistemu pećina u blizini Johanesburga u Južnoj Africi.

Amateri speleolozi su obavijestili paleoantropolaga Lija Bergera da su otkrili pećinu s većom količinom kostiju preistorijskih ljudi, a kada je Berger pokušao da uđe u pećinu i istraži njen sadržaj shvatio je da neće moći da se provuče kroz veoma uzan i nizak otvor.

Putem Facebooka je uputio poziv svojim kolegama koji su izuzetno sitni i niskog rasta da mu se jave i tako je odabrao ekipu od šest naučnika koje su bila sitne i nisu bile klaustrofobične.

Marina Eliot arheologinja s kanadskog univereziteta Simon Frizer bila je  prva koja je ušla u pećinu i zadivila se kada je videla o kakvoj se količini ljudskih ostataka radi, a Berger je utvrdio da je to do sada nepoznata vrsta koju je nazvao Homo naledi (naledi znači "zvezda" u loklanom narječju, a tako zovu i ovu pećinu).

Nova vrsta je "karika koja je nedostajala" između majmunolike Lusi,  kako je nazvana pramajka australopitekusa nađena u Etiopiji i ranih hominida Homo habilis.

Homo naledi nije još definitivno datiran, ali se pretpostavlja da su njegovi ostaci stari oko 2,5 miliona godina.

Na drugo mjesto po značaju odabran je pronalazak kamenog oruđa u Keniji koje je tako oblikovano da je vjerovatno služilo za odbranu, a datirano je u vrijeme koje je prethodilo pojavi "Homo habilisa" za čitavih 700.000 godina.

U blizini tih kamenica, koje su bile tako oblikovane da su pogodne za bacanje na protivnika, nađeni su ostaci Kenijatropusa Platiopisa nekog od prethodnika "Homo habilisa" za koga se mislilo da još nije znao da izrađuje kamene predmete.

Treće po značaju je otkriće do koga se došlo u Indoneziji u  pećinama  u kojima su nađeni tragovi slika čija starost je određena na oko 30.000 godina koliko su i najstarije pećinske slike nađene u Evropi. To je pokrenulo pitanje da li su prvi slikari živjeli u Africi, a onda su se jedni preselili u Evropu, a drugi stigli do krajnjeg istoka Azije.

Jedno otrkiće u Danskoj iz 1921. godine sada je dobilo novi značaj i visoko četvrto mesto. U pitanju je grob mlade žene koji je datiran u 1370. godinu pre nove ere i vjerovalo se da je pripadala lokalnom stanovništvu pa su je nazvali  Nevjesta iz Egtvedea.

Novo testiranje njenog DNK pokazalo je da je ova dama iz bronzanog doba bila porijeklom iz Švarcvalda, koji je oko 700 kilometara udaljen od mjesta gde je sahranjena.

Pošto su u grobu nađeni i ostaci novorođenčeta pretpostavlja se da je umrla na porođaju, a to bi značilo da su se brakovi sklapali i između mladenaca koji su živjeli na na velikim udaljenostima. Vjeruje se da je ona bila poslata iz južne Njemačke da se udala za jednog od poglavica Jitlanda.

Otkriće do koga su došli francuski arheolozi u mestu Lavo dospjelo je ne peto mjesto. Oni su sasvim slučajno nabasali na jedno od najvažnijih nalazišta iz Gvozdenog doba u ovom vijeku. Ispod humke čiji je prečnik bio oko 40 metara stručnjaci Francuskog instituta za prevetivnu arheologiju otkrili su grobnicu keltskog princa iz V veka pre nove ere.

Nisu odmah odredili pol sahranjene ličnosti, jer su pored skeleta našli i neke ukrase koji su mogli da pripadaju i ženi, međutim, analiza kostiju je potvrdila da se radi o muškarcu.

Keltski princ je bio sahranjen sa puno dragocenih predmeta, uključujući posude uvezene iz zemalja na obali Mediterana, zlatan nakit i ostatke kočije. Posebno je lijepo izrađen bronzani sud za vino ukrašen skulpturama  životinjskih glava i mitoloških bića. Uz pokojnika je nađen i bokal za vino od keramike oslikan crnim figurama što je potvrdilo da je između Kelta na sjeveru Francuske postojala veoma živa trgovina s Grcima i Etrurcima.

Sadržaj groba, ocijenili su arheolozi, potvrđuje da se radilo o pokojniku koji je igrao važnu ulogu u  političkom životu tog regiona. Posude za vino samo su još jedna potvrda koliko je taj napitak bio cijenjen među Keltima i donosen je s obala Sredozemlja.

U svim autohtonim kulturama Sjeverne Amerike životinje igraju važnu ulogu u njihovim vjerovanjima i ritualima, pa i kod pripadnika Hopvel kulture koja se razvijala na sjeverozapadu u periodu od 200 godine pre nove ere do 500 godine.

Nedavno su u jednoj od kutija u depou lokalnog muzeja države Ilinois na kojoj je pisalo "štene" nađeni zubi, ne psa, već mačke. Pošto je to prvi slučaj da je mačka dobila svoj grob, ovo otkriće je dobilo šesto mjesto po značaju. U pitanju je bio skelet veoma mladog mačka koji je, po svemu sudeći, uginuo prirodnom smrću, a čiji vlasnicu su se dovoljno vezali za njega da su ga sahranili u grobici jednog od njihovih saplemenika.

Pripadnici Hopvel kulture su nekoliko stotina godina prije ovog slučaja već pripitomili pse i nije rijetka pojava da su ih sahranjivali uz njihove gospodare. Najstariji perec na svijetu nađen je na lokalitetu koji je prevetivno istraživan u njemačkom gradu Regensburgu gdje je trebalo da se gradi Muzej bavarske istorije.

Na tom lokalitetu nađeni su tragovi prisustva Rimljana, ali najveće iznenađenje blo je otkriće skamenjenih ostataka dvije prepečene perece u septičkoj jami iz 18. veka. Lokalni arheolozi nisu do sada nalazili pečenu hranu, a pogotovo ne u septičkim jamama, jer su sve što nije bilo pojedeno vlasnici davali domaćim životinjama.

Ostaci pereca su identični savremenim i dobili su sedmo mjesto na ovoj listi otkrića. Zahvaljujući novim metodima ispitivanja genetskog materijala, istraživači su utvrdili porijeklo trojice robova sahranjenih na karipskom ostrvu Sveti Martin. Ovo je ocijenjeno kao dovoljno važno otkriće da dobije osmo mjesto.

Skeleti dva muškarca i jedne žene nađeni su prije pet godina i stručnjaci su odmah registrirali da su im zubi bili ostrugani, što se praktikuje među mnogim plemenima u Africi. Ispitujući njihov DNK, utvrđeno je da jedan rob pripada plemenu Bantu iz Kameruna, dok je drugo dvoje iz Nigerije i Gane.

Ovim novim metodom moći će da se utvrdi porijeklo crnih robova dovođenih u područje Kariba i Severne Amerike. U Srednjoj Americi se često mogu naći u predkolumbijskim grobovima ostaci živinog praha čiji je pigment crven (cinober),  ali u tečnom obliku je izuzetno rijedak.

Utoliko je meksički arheolog Serhio Gomez bio više iznenađen kada je u podzemnim prostorijama ispod piramide posvećene pernatoj zmiji iz trećeg vijeka našao tečnu živu. Ona je predstavljala rijeku koja teče u  zagrobnom svijetu gdje borave pokojnici .

Gomez je prije 12 godina otkrio ulaz u podzemne prostorije ovoga hrama i u pet prostorija našao je hiljade artefakata najviše votivnih darova kao što su figurine od žada i nakit od morskih školji. Živa je ostala u tečnom stanju zahvaljujući velikoj koncentraciji vlage i odsustvu kiseonika.

Na posljednjem mestu ovog pregleda najvažnijih otkrića u 2015. godini su istraživanja vezana za ostatke prvih stanovnika Džejmstauna, prve stalne naseobine Evropljana na sjevernoameričkom tlu. Grobovi čiji je sadržaj istražen nađeni su oko lokaliteta na kome je bila izgrađena prva crkva 1608. godine. Pretpostavlja se da su tu bili sahranjeni ugledniji građani.

U prvom od četiri groba sahranjen je prvi pastor Džejmstauna Robert Hant koji je bio samo zamotan u pokrov bez kovčega, što pokazuje do koje mjere je bio skroman.

Za razliku od njega, kapetan Vilijem Vest koga su ubili Indijanci 1610. sahranjen je u raskošnom kovčegu od koga su preostali samo ekseri. U kostima ima veliki procenat olova, što je posljedica korištenja skupocjenog kalaisanog posuđa, a nađen je i komad lijepo vezene  svilene lente.

U još raskošnijem kovčegu bio je sahranjen ser Ferdinando Vejnmen koji je preminuo tokom velike gladi (1609-1610) kada je 70 posto žitelja Džejmstauna umrlo.

Još jedna žrtva gladi bio je i kapetan Gebrijel Arčer koji je istražio dobar deo istočne obale Sjeverne Amerike.