Prije 28 godina srušena čuvena Ferhadija džamija, biser Vrbasa

Danas se navršava tačno 28 godina u kako je, s ciljem sistematskog uništavanja kulturno-historijske baštine bosanskohercegovačkih muslimana, Bošnjaka, srušena jedna prelijepa bogomolja. Tog dana prestalo je, naime, da kuca srce džamija Fehradija, bisera na obalama Vrbasa, dragulja kulture i umjetnosti koji je stoljećima oduševljavao sve one koji su pohodili naše krajeve.

Ubijena mržnjom, do temelja je sravnjena eksplozivom, a njezini ostaci odvezeni na smetlište. Teren na kojem je stoljećima stajala - poravnat je.

Piše: Faruk Vele

Ta džamija je zadužbina Ferhad-paše Sokolovića. Izgrađena je 1579. godine i jedno je uistinu je jednon od najvećih dostignuća islamske arhitekture 16. stoljeća. Bila je pod zaštitom UNESCO-a od 1950.

Zbog toga 7. maja Islamska zajednica u BiH simbolično obilježava i kao Dan džamija.

Dan džamija, zapravo, predstavlja podsjećanje na 614 džamija srušenih tokom agresije na BiH i progona Bošnjaka. Prema podacima Islamske zajednice BiH, u našoj državi je tokom rata srušeno još 218 mesdžida, 69 mekteba, četiri tekije, 37 turbeta i 405 drugih vakufskih objekata.

Na teritoriji pod kontrolom Vojske Republike Srpske srušene su čak 534 džamije, a na teritoriji koju je kontroliralo Hrvatsko vijeće obrane - 80. Tokom kulturocida, uništeno je ili oštećeno više od 80 posto od 1.144 džamije, koliko ih je bilo u BiH prije 1992. godine.

No, važno je znati, tog 7. maja je, zapravo, napadnuta kulturna baština cijele Bosne i Hercegovine. Jer Ferhadija jeste džamija, ali ona nije samo bošnjačka, već blago svih građana Bosane i Hercegovine, kao što su to i katoličke, pravoslavne crkve, sinagoge...

Ferhadija – tačka svih urbanih smislova

Nije zato čudo da je jedan od najljepših zapisa o Ferhadiji napravio bh. književnik Ivan Lovrenović, koji ovako piše:

"Ferhadija je bila kao fokus, zbirno mjesto, orijentacijska tačka svih urbanih smislova i gibanja. I u svakodnevnom životu i u prostoru imaginacije i kolektivnog pamćenja generacija njenih stanovnika, neovisno o njihovom vjerskom identitetu i zainteresiranosti. Ferhadija je Banjoj Luci na jednak način bila isto ono što su, recimo, Sveti Duje Splitu, Aja Sofija Carigradu, Katedrala Zagrebu, Noter Dame Parizu, Begova džamija Sarajevu, katedrala Sv. Stjepana Beču, Petrova crkva Rimu".

Danas se navršava i tačno 20 godina od insceniranog dešavanja naroda, napada na 300 vjernika prilikom polaganja kamena temeljca za obnovu Fehradije i tadašnjeg mučkog ubistva Murata Badića.

Jedini grijeh tog Cazinjana bio je što je ponovo želio vidjeti lijepu Ferhadiju džamiju, najveću i najpoznatiju banjalučku džamiju - Ferhadiju.

Pet godina obnove

No, život je u međuvremenu ispisao i neke ljepše stranice. Danas se navršava pet godina od obnove Fehradije, kada je pred očima, u prisustvu brojnih Bošnjaka, ali i brojnih Srba i Hrvata, cijelog svijeta, ova bogomolja zasjala punom ljepotom. Džamija je većim dijelom obnovljena uz donaciju Turske agencije za međunarodnu saradnju i razvoj (TIKA).

Inače, od rata u BiH obnovljene su 452 džamije, a izgrađeno je više stotina novih džamija.

Odjel za standardizaciju i evidenciju Rijaseta IZBiH objavio je ranije podatke trenutnog stanja objekata IZ-a.

Prema ovim izvorima, na području BiH danas se nalaze 2.822 vjerska objekta, od čega je 1.912 džamija. Među džamijama, 789 njih je obnovljeno, 83 koje još nisu obnovljene, a 140 objekata je iz mesdžida pretvoreno u džamije, dok je ukupno 554 novosagrađenih džamija. Kada je riječ o mesdžidima, na prostoru BiH nalazi se 910 mesdžida.

Obnovljeno ih je 386, neobnovljeno je njih 74, a sagrađeno je novih 287 mesdžida. Od rata do sada obnovljeno je ukupno 1.175 vjerskih objekata, odnosno 789 džamija i 386 mesdžida.