Dan kada je rođen sarajevski nobelovac Vladimir Prelog

Pod austro-ugarskom okupacijom, 23. jula 1906. godine u Sarajevu je rođen je Vladimir Prelog, jedan od najvećih hemičara na ovim prostorima i dobitnik Nobelove nagrade za hemiju 1975. za radove na području organskih prirodnih spojeva i stereohemije Vladimir Prelog.

Nobelovac je rođen u Sarajevu, gdje je pohađao osnovnu školu, a nakon razvoda roditelja 1915. s ocem dolazi u Hrvatsku. Osnovnu školu je završio u Zagrebu, gdje je i krenuo u gimnaziju, da bi se u trećem razredu sa ocem preselio u Osijek. Tamo nastavlja svoje srednjoškolsko obrazovanje i zahvaljujući profesoru Ivanu Kuriji, počinje se zanimati za hemiju.

Već u 15. godini je objavio svoj prvi naučni rad iz hemije, koji je objavljen u Chemicer Zeitungu. Nakon što je 1924. maturirao u Zagrebu, odlazi na studij hemije u Prag. Tamo diplomira 1928., a doktorira 1929. pod vodstvom Emila Votočeka. Istovremeno surađuje sa hemičarem Rudolfom Lukešom.

Trending

Policija blokirala ulaze prema Igmanu: Planina ispunjena posjetiteljima unatoč gužvama

Nakon doktorata je neko vrijeme radio u laboratoriju hemijske veletrgovine G. J. Dřize, da bi se 1934. vratio u Zagreb, gdje je bio direktor Zavoda za organsku hemiju Tehničkog fakulteta. 1941. odlazi u Švicarsku zbog tadašnje političke situacije, gdje predaje na saveznoj Tehničkoj visokoj školi u Cirihu.

07.01.22. 07:15

Sjećanje na našeg nobelovca: Vladimir Prelog bio je genije i briljantan um

Područje njegovih istraživanja bili su uglavnom heterociklički spojevi, alkaloidi, antibiotici. Središno zanimanje bila mu je stereohemija molekula, a zaokupljao ga je problem prostorne građe molekula. 

Pridonio je objašnjenju strukture stereoida, kinina, strihnina i drugih alkaloida, a sintetizirao je mnoge organske spojeve. Njegovi radovi su pridonijeli razumijevanju naravi enzimatskih reakcija.

Fasciniran prostornom građom molekule za stereohemiju organskih molekula 1975. godine dobio je Nobelovu nagradu. Prelog je dobio Nobelovu nagradu za svoje istraživanje organskih molekula i reakcija u stereohemiji koju je podelio sa John Cornforthom koji se bavio stereohemijom enzimskih reakcija.

Formulisao je Kan–Ingold–Prelogova pravila prioriteta, koja se koriste u organskoj hemiji za davanje naziva stereoizomerima molekula. Pravila predstavljaju niz konvencija koje se koriste primarno u organskoj hemiji za potpuno opisivanje prostornog oblika posmatranog molekula dodeljivanjem stereodeskriptora hiralnim atomima.

09.12.20. 12:51

Sarajlije nisu zaboravile slavnog Nobelovca Vladimira Preloga

Stereohemija je grana hemije koja se bavi proučavanjem prostorne organizacije molekula. Tradicionalno se dijeli na statičku stereohemiju, koja se fokusira na prostorne oblike molekula, proučavanje hiralnosti i optičke aktivnosti i na dinamičku stereohemiju, koja se bavi proučavanjem načina na koje prostorna struktura molekula utiče na njegovu reaktivnost, odnosno hemijske osobine. Dinamička stereohemija poseban naglasak stavlja na proučavanje procesa racemizacije, stereoselektivnih i stereospecifičnih reakcija.

Oblici tetrajezgra unutar molekule toliko su ga zadivili da je od švicarskog umjetnika Hansa Ernija naručio crtež koji će simbolizirati hemijske spojeve.

Pridonio je objašnjenju strukture stereoida, kinina, strihnina i drugih alkaloida, a sintetizirao je mnoge organske spojeve. Njegovi radovi su doprinijeli razumijevanju prirode enzimskih reakcija.

Preminuo je 7. januara 1998. godine u Švicarskoj gdje je i kremiran. Urna sa njegovim pepelom naknadno je položena u Zagrebu. Danas jedna ulica u Sarajevu, bivša Petra Dokića, nosi ime Vladimira Preloga.