Pravovremeni pregledi i prevencija kao dio zdravog načina života

Više od polovine svih smrtnih slučajeva bi se moglo prevenirati zdravim izborima kao što su nepušenje, održavanje zdrave tjelesne težine, zdrava prehrana, redovno vježbanje i sprovođenje preporučenih preventivnih dijagnostičkih pregleda. Istraživanja pokazuju da 40% svih karcinoma tj maligniteta se može spriječiti pomenutim.

Piše: Mr.sc.med.dr Emina Suljović Hadžimešić za Radiosarajevo.ba

Prošle godine je u svijetu 8,2 miliona ljudi umrlo od karcinoma, od toga je 1,7 milona bio karcinom pluća. Samo 16% bolesnika koji boluju od karcinoma pluća prežive 5 godina od pojave te bolesti, 87% oboljelih od karcinoma pluća su pušači. Kampanje protiv pušenja koje se provode po svijetu su velike, ozbiljne, često maštovite i kreativne, U Velikoj Britaniji je ove godine prezentiran novi projekat od strane Royal Society for Public Health kojim će se zaposliti ljudi različitih zanimanja-frizeri, čistači, konobari, barmeni, poštari, hotelsko osoblje itd i koji će se angažovati da promovišu zdravi način života te štetnosti pušenja medju ljudima koji rijetko posjećuju svoje ljekare i imaju nezdrave životne navike.

Svoje tijelo najbolje poznajemo upravo mi. Uvijek je potrebno reći ljekaru ono što nas zabrinjava, čega se plašimo, promjene koje smo primjetili. Rano otkrivanje malignih bolesti (tumora, karcinoma) uveliko povećava šanse za izlječenje. Da bi se dijagnoza postavila što ranije potrebno je reagovati na moguće upozoravajuće simptome kao što su otekline, izrasline na tijelu, uvećani limfni čvorovi, promjene na sluznici usne šupljine koje se teško saniraju, neuobičajena krvarenja, promuklost koja traje duže od 14 dana, perzistirajući problemi sa probavom, gubitak težine (više od 10% za 6 mjeseci), noćna znojenja i nejasne povišene temperature.

Kada govorimo o preporukama za sporovodjenje preventivnih dijagnostičkih pregleda slijedi što je potrebno uraditi:

18-39 godina starosti

1. Sistematski pregled (fizikalni pregled, anamnestički podaci, krvni pritisak, BMI "body mass index", rutinske laboratotorijske pretrage) svakih 1-3 godine ovisno o riziko faktorima o kojima pacijenta treba informisati ljekar porodične medicine

2. Pregled kože, periodično svake 3 godine ovisno o procjeni kliničara

3. Pregled dojki, klinički pregled jednom godišnje, mjesečno samo-pregled

4. Papa-test svake 3 godine nakon prvog seksualnog odnosa ili od 21-ve godine starosti

5. Pregled testisa, klinički pregled prilikom sistematskog pregleda, mjesečno samo-pregled, digitorektalni pregled prostate ili PSA test iz krvi za pacijente sa visokim rizikom

6. Body mass index, prema preporuci kliničara (godišnje za pretilne pacijente, zapacijente s poremećajem hranjenja)

7. Krvni pritisak, prilikom svake akutne/hronične zdravstvene tegobe i najmanje jednom svake dvije godine

8. Holesterol, svakih 5 godina ili prema preporuci kliničara

9. Seksualno prenosive bolesti hlamidija, gonoreja, sifilis, HPV (jednom godišnje svi svakih 1-3 godine ovisno o riziko-faktorima (Papa-test se provodi svake 3 godine samo ukoliko su 3 Papa-testa zaredom uredna) pregled pacijente s poremećajem hranjenja) svake 2 godine seksualno aktivni pacijenti mladji od 25 god, redovno jednom godišnje pacijenti stariji od 25 ili rizični pacijenti), HPV za pacijente mladje od 26 ukoliko nisu vakcinisani

10. Očni pregled za glaukom, jednom svakih 3-5 godina za rizične pacijente

40-49 godina starosti

1. Sistematski pregled (fizikalni pregled, anamnestički podaci, krvni pritisak, BMI "body mass index", rutinske laboratotorijske pretrage) svakih 1-3 godine ovisno o riziko faktorima o kojima pacijenta treba informisati ljekar porodične medicine

2. Pregled kože, periodično svake 3 godine ovisno o procjeni kliničara, redovno jednom godišnje prema procjeni kliničara

3. Pregled dojki, klinički pregled jednom godišnje, mjesečno samo-pregled, jednom godišnje mamografija prema preporuci kliničara

4. Papa-test svake 3 godine nakon prvog seksualnog odnosa ili od 21-ve godine starosti svakih 1-3 godine ovisno o riziko-faktorima (Papa-test se provodi svake 3 godine samo ukoliko su 3 Papa-testa zaredom uredna)

5. Pregled testisa, klinički pregled prilikom sistematskog pregleda, mjesečno samo-pregled, digitorektalni pregled prostate ili PSA test iz krvi za pacijente sa visokim rizikom

6. Body mass index, prema preporuci kliničara (godišnje za pretilne pacijente, za pacijente s poremećajem hranjenja)

7. Krvni pritisak, prilikom svakog akutne/hronične zdravstvene tegobe i najmanje jednom svake 2 godine 

8. Holesterol, svakih 5 godina ili prema preporuci kliničara

9. Glukoza u krvi, pretrage za dijabetes svakih 3 godine od 45-te godine ili češće prema preporuci kliničara

10. BMD, mineralna koštana gustina, za sve žene u menopauzi koje imaju jedan ili više riziko-faktora za osteoporozu (rana menopauza (i ako je nastala nakon ginekoloških operacija), starosna dob, ženski pol, sitnija tjelesna konstitucija, nasljeđe (bliski ženski srodnici imali prelom kosti), životne navike (pušenje, alkohol), nedovoljna fizička aktivnost, šećerna bolest, pojačan rad štitne žlijezde, neke bolesti organa za varenje kao i određene neuropsihijatrijske bolesti, reumatoidni artritis i amenoreja (izostanak menstruacije duže od 6 meseci bilo kojeg uzroka), korištenje određenih lijekova može biti predisponirajući faktor za razvoj osteoporoze i to kortikosteroidi, heparin, lijekovi protiv depresije i epilepsije.

11. Seksualno prenosive bolesti hlamidija, gonoreja, sifilis, HPV (jednom godišnje svi seksualno aktivni pacijenti mladji od 25 god, redovno jednom godišnje pacijenti stariji od 25 ili rizični pacijenti), HPV za pacijente mladje od 26 ukoliko nisu vakcinisani

12. Očni pregled za glaukom, svakih 2-4 godine

50-64 godina starosti

1. Sistematski pregled (fizikalni pregled, anamnestički podaci, krvni pritisak, BMI "body mass index", rutinske laboratotorijske pretrage) jednom godišnje ovisno o riziko faktorima o kojima pacijenta treba informisati ljekar porodične medicine

2. Kolonoskopija u 50-oj godini, potom svakih 10 godina ili godišnje test stolice na okultno krvarenje uz sigmoidoskopiju svakih 5 godina ili sigmoidoskopija svakih 5 godina ili rendgensko snimanje -barijumski kontrast svakih 5 godina

3. Pregled kože, redovno jednom godišnje prema procjeni kliničara

4. Pregled dojki, klinički pregled jednom godišnje, mjesečno samo-pregled, redovno jednom godišnje mamografija

5. Papa-test svake 3 godine nakon prvog seksualnog odnosa ili od 21-ve godine starosti svakih 1-3 godine ovisno o riziko-faktorima (Papa-test se provodi svake 3 godine samo ukoliko su 3 Papa-testa zaredom uredna)

6. Pregled testisa, godišnje digitorektalni pregled prostate ili PSA test iz krvi za pacijente sa visokim rizikom

7. Body mass index, prema preporuci kliničara (godišnje za pretilne pacijente, za pacijente s poremećajem hranjenja)

8. Krvni pritisak, prilikom svakog akutne/hronične zdravstvene tegobe i najmanje jednom godišnje

9. Holesterol, svakih 5 godina ili prema preporuci kliničara

10. Glukoza u krvi, pretrage za dijabetes svake 3 godine od 45-te godine ili češće premapreporuci kliničara

11. Očni pregled za glaukom, svakih 2-4 godine

65 god i stariji

1. Sistematski pregled (fizikalni pregled, anamnestički podaci, krvni pritisak, BMI "body mass index", rutinske laboratotorijske pretrage) jednom godišnje ovisno o riziko faktorima o kojima pacijenta treba informisati ljekar porodične medicine

2. Kolonoskopija u 50-oj godini, potom svakih 10 godina ili godišnje test stolice na okultno krvarenje uz sigmoidoskopiju svakih 5 godina ili sigmoidoskopija svakih 5 godina ili rendgensko snimanje -barijumski kontrast svakih 5 godina

3. Pregled kože, redovno jednom godišnje prema procjeni kliničara

4. Pregled dojki, klinički pregled jednom godišnje, mjesečno samo-pregled, jednom godišnje mamografija prema preporuci kliničara

5. Papa-test svake 3 godine nakon prvog seksualnog odnosa ili od 21-ve godine starosti svakih 1-3 godine ovisno o riziko-faktorima (Papa-test se provodi svake 3 godine samo ukoliko su 3 Papa-testa zaredom uredna)

6. Pregled testisa, godišnje digitorektalni pregled prostate ili PSA test iz krvi za pacijente sa visokim rizikom

7. Body mass index, prema preporuci kliničara (godišnje za pretilne pacijente, za pacijente s poremećajem hranjenja)

8. Krvni pritisak, prilikom svakog akutne/hronične zdravstvene tegobe i redovno svakih 2-3 mjeseca

9. Holesterol, svakih 5 godina ili prema preporuci kliničara

10. Glukoza u krvi, pretrage za dijabetes svakih 3 godine od 45-te godine ili češće prema preporuci kliničara

11. Očni pregled za glaukom, svakih 1-2 godine