Mediji u Srbiji u službi ratne propagande

Piše: Katarina Tadić

Tema rada je analiza uloge medija u Srbiji, pre svega dnevnog lista „Politika“, u stvaranju nacionalističke i ratne atmosfere u srpskom društvu od kraja osamdesetih godina. Fokus će biti na analizi retoričkih sredstava korišćenih u cilju medijske manipulacije i stvaranju situacije gde je sloboda govora bila shvaćena kao sloboda izražavanja mržnje prema pripadnicima nesrpskih naroda. Od kraja osamdesetih godina na ovamo, srpski mediji su razvili i uveli u upotrebu osobene metafore, simbole, novokovanice i sl. koji su u znatnoj meri i doprineli i bili deo dominantnog šovinističkog javnog diskursa. Osim toga, razvio se i osoben tip izveštavanja gde je uloga novinara postala tumačenje događaja, a ne objektivno informisanje. List „Politika“ je prednjačio u pomenutoj praksi i time zasluženo stekao etiketu glavnog medijskog kreatora državne politike.    

Pre nego što pređemo na temu rada, tj. analizu tekstova, neophodno je izneti u najkraćim crtama političke i društvene uslove koji su vladali u to vreme u Srbiji. Slobodan Milošević 1987. godine odnosi pobedu nad umerenijom strujom u CK SKS (Centralni komitet Saveza komunista Srbije) i staje na stranu srpskih nacionalista koji sada dobijaju slobodu i zamah u delovanju. Medijskom populističkom propagandom, koja je uključivala pre svega viktimizaciju srpskog stanovništva i prenaglašavanje svakog događaja kao nacionalno motivisanog, često i izmišljanjem istih, stvarala se atmosfera straha i neizvesnosti uz sve veće međurepubličke antagonizme. Iste, 1987. godine, Milošević preuzima i „Politiku“, koja sada u službi nove ideologije, retorički uspešno ujedinjuje Srbe fabrikovanjem laži i davanjem prostora za delovanje radikalno nastrojenim pripadnicima/ama društva. Godine 1991. došlo je do definitivnog raspada Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije kada su Hrvatska i Slovenija nakon prvih demokratskih održanih izbora proglasile nezavisnost, potom 1992. godine Bosna i Hercegovina, usled čega se javlja problem statusa Srba van Srbije.    

Dalje u tekstu izvršićemo dva objedinjena nivoa analize novinarskih tekstova od kraja osamdesetih godina, sa akcentom na 1991. i 1992. godinu. Najveći broj primera je uziman iz dnevnog lista „Politika“, ali prisutni su citati iz „Večernjih novosti“. 1 S obzirom na ograničenost prostora, prvi nivo se tiče upotrebe najčešćih metafora i stereotipa, (neo)tradicionalizama i  klišea korišćenih za kreiranje slike o nepogrešivosti srpskog naroda i negativnih stereotipa o pripadnicima drugih. 2 Drugi nivo su primeri jezički stvorenih podela prilikom interpretacije pojedinih događaja tokom navedenih godina. Jer, jezik je proizveo stvarnost i istovremeno služio kao tumač te stvarnosti. „Mediji su uspjeli legalizirati laž. Laž je od načina političkog i medijskog ponašanja postupno prerasla u ratnu strategiju, a kao ratna strategija ubrzo se etablirala i kao moralno prihvatljiva.“ (Ugrešić, 2002, 95)   

Nastavak čitajte ovdje. 

Radiosarajevo.ba će u nastavcima objavljivati eseje učesnika/ca sa 4. Post-jugoslavenske Mirovne akademije.

Vezano:

Poželjne i nepoželjne figure žena u bh. medijima

Ignorisanje u bh. medijima: Džamija Ferhadija