Aleksandra Petrić: Znate li šta je to neplaćeni rad žena?

Izvan tržišta rada, žene širom svijeta  nastavljaju da obavljaju poslove za koje ne primaju platu, niti imaju penziono i socijalno osiguranje, nevidljive u statistikama o bruto društvenom proizvodu, iako direktno omogućavaju funkcionisanje, rast i razvoj ekonomija.

Piše za Radiosarajevo.ba: Aleksandra Petrić

Šta je neplaćeni rad žena

Neplaćeni rad žena obuhvata svakodnevne aktivnosti vezane za održavanje domaćinstva, uključujući kuhanje, čišćenje, nabavke, brigu o djeci, starijim osobama i bolesnim članovima porodice.

Neplaćenim radom se smatra i rad žena u poljoprivredi, koji ostaje nezabilježen i besplatan, a žene na selu se u pravilu vode kao nezaposlene domaćice iako mnoge od njih rade od jutra do mraka na njivama i nastavljaju sa poslovima u kući.

Prije više od dvadeset godina, Ujedinjene nacije su provele istraživanje koje je obuhvatilo preko 30 zemalja širom svijeta, i rezultati su pokazali da žene rade duže i bivaju ne samo manje plaćene, već njihov rad ostaje neprepoznat i potcjenjen u odnosu na rad muškaraca.

Međunarodna organizacija rada (ILO) ukazuje da na globalnom nivou žene obavljaju 76,2 posto od ukupnih sati neplaćenog rada, što je trostruko više nego neplaćeni rad koji obavljaju muškarci.

Dostupne zvanične statistike u Bosni i Hercegovini u vezi neplaćenog pomažućeg rada žena su „manje sigurne“, kako je navedeno u statističkom biltenu „Žene i muškarci u BiH“, koji periodično izdaje Agencija za statistiku Bosne i Hercegovine. Tako je u periodu od tri godine (2015-2017) 6,6 posto do 7,4 posto žena i manje od 2 posto muškaraca u BiH od strane države bilo prepoznato kao neplaćeni pomažući članovi, pri čemu ostaje nejasno o kakvim pomažućim ulogama se radi.

Dvostruko opterećenje

Žene koje su zvanično zaposlene su dvostruko opterećene, jer nakon radnog dana kod poslodavca započinju još jedan besplatan radni dan u kući, budući da se smatra društveno uobičajenim i očekivanim da je to njihova odgovornost.

Time se i njihovo slobodno vrijeme posvećeno odmoru i drugim aktivnostima značajno smanjuje ili uopšte i ne postoji, dok se muškarci u mnogo većoj mjeri posvećuju održavanju društvenih kontakata, zabavi i odmoru.

Uobičajeno je i da se žene brinu o bolesnoj djeci i drugim članovima porodice, te da ukoliko su zaposlene, napuste posao ili uzimaju neplaćena odsustva kako bi brinule o njihovim potrebama.

Mnoge žene tako godinama ostaju van tržišta rada, radeći naporno bez naknade, i mogu samo sanjati o napredovanju na poslu, profesionalnom razvoju ili nastavku obrazovanja, te ih se veoma mali broj ponovo vraća na posao, jer su u međuvremenu zamjenjene ili muškarcima ili ženama koje nemaju takva „opterećenja i obaveze“. Ukoliko se vrate na posao nakon perioda odsustva zbog brige o članovima porodice, često se raspoređuju na manje plaćene pozicije ili bivaju prisiljene da rade kao povremena zamjena za druge odsutne radnike. Situacije u kojima poslodavci imaju razumijevanja za potrebe žena da brinu o članovima porodice, te im omogućavaju skraćeno radno vrijeme su veoma rijetke.

Oblast koja nam je naročito mila jeste briga o novorođenoj djeci u okviru koje, barem što se tiče Bosne i Hercegovine, učešće muškaraca u ovoj vrsti neplaćenog rada je još uvijek na nivou izuzetaka, iako postoje zakonske odredbe koje omogućavaju muškarcima korištenje roditeljskog odsustva.

Naravno, žene ostaju glavni krivci za pad nataliteta, ali to je tema za neki drugi put.

Odsustvo brige o zdravlju

Briga o zdravlju žena koje prekovremeno i besplatno rade gotovo neprekidno nije uopšte problematizirana, iako mnoge žene oboljevaju jer ne spavaju dovoljno, nemaju vremena da se posvete brizi o sebi, niti odlaze na redovne zdravstvene provjere, češće su fizički neaktivne i mnogo više podložne zdravstvenim problemima vezanim za stres.

Nametnute rodne uloge ukazuju da je društveno uobičajeno da su žene, „prirodno“ predodređene da neplaćene poslove rade mnogo bolje nego muškarci, ubjeđujući i same žene da je dobro za njih da nastave biti posvećene beskonačnom radu koji ih čini dobrim majkama, suprugama i domaćicama. Time im se održava društveno prihvatljivi status, a one (p)ostaju sve više siromašne i ekonomski ovisne.

Istina je da bi se bez neplaćenog rada žena mnoge ekonomije raspale ili bi bile barem ozbiljno uzdrmane i da smo mnogo, mnogo daleko od svijeta u kojem poštujemo i ne iskorištavamo jedni druge.

Vrijeme je da neplaćeni rad žena bude tema socijalnih politika. Da živimo bolje.