Smrt Alekseja Navaljnog: Njegova udovica tvrdi da je otrovan Novičokom - evo šta je to

Udovica Alekseja Navaljnog, Julija, optužila je danas, 19. februara, ruske vlasti da su spriječile obitelj da vide njegovo tijelo kako bi prikrile način na koji je ubijen.

"Sada skrivaju njegovo tijelo, odbijaju ga pokazati njegovoj majci, odbijaju ga predati. Oni čekaju da nestanu tragovi još jednog Putinovog Novičoka", dodala je.

U videu objavljenom na Twitteru, Navalnaya je rekla da preuzima inicijativu za demokratske promjene u Rusiji kako bi odala počast uspomeni na svog supruga.

Navaljni je, podsjetimo, 2020. godine bio otrovan nervnim agensom "Novičok", što je hemijsko oružje koje su svojevremeno razvili Sovjeti, kako bi zaobišli Konvenciju o hemijskom naoružanju.

"Novičok" izaziva lančanu proteinsku reakciju, koja brzo može dovesti do smrti.

Kao što se tada vidjelo u slučaju Navaljnog, agens blokira proizvodnju enzima holinesteraza, koji je u metabolizmu važan za razgradnju neurotransmitera acetilholina. Taj transmiter ima važnu ulogu prilikom buđenja ili za održavanje pažnje.

Ukoliko se acetilholin više ne razgrađuje, to dovodi do toga da nervni sistem počinje biti bombardiran nadražajima, putevi signala su potpuno preopterećeni i počinju "divljati".

Informacije nervnog sistema onda udaraju na tkiva, mišiće i organe, dolazi do pojačanog toka pljuvačke i problema s disanjem, jer pacijent sam više ne može kontrolirati svoju disajnu muskulaturu. Paralize i grčevi mogu dovesti do smrti ako se trovanje duže nastavi.

Ljekari najprije moraju spriječiti da se pacijent ne uguši zbog grčenja u mišićima i disajnoj muskulaturi. Zato je Navaljni te 2020. odmah stavljen na vještačku ventilaciju (intubiran je). Kao protivotrov ljekari daju atropin, alkaloid koji se nalazi i u beladoni (velebilju, biljci koja se dugo koristi i kao lijek, i kao otrov). Atropin zauzima muskarinske acetilholinske receptore ćelija i slabi dejstvo bombardiranja acetilholinom.

Tretman se mora nastaviti toliko dugo dok holinesteraza ne počne ponovo djelovati. Zato ljekari u tom slučaju daju i aktivni sastojak pralidoksim, kako bi ponovo podstakli proizvodnju holinesteraze.

Iako ime "Novičok" (novajlija) sugerira da je reč o nečemu novom, taj otrov nije toliko nov. Sovjetski hemičari razvili su ga još tokom sedamdesetih i osamdesetih godina prošlog stoljeća. Zapravo je to čitav niz nervnih otrova, koji su objedinjeni pod imenom "Novičok". Svi oni imaju organofosforno jezgro, slično kao mnogi insekticidi, odnosno sredstva za ubijanje insekata.

"Novičok-5" i "Novičok-7" važe za otrove koji su osam puta toksičniji od vojnog otrova VX – jednog od najopasnijih otrovnih plinova na svijetu.

U široko raširenoj porodici "Novičok" postoji više od 100 varijanti. O nekim od manje opasnih jedinjenja pisano je u stručnim časopisima još za vrijeme Sovjetskog saveza – naprimjer o organofosfatnim insekticidima. To je tada očigledno bio pokušaj da se vojna istraživanja prikriju civilnim istraživačkim programom.

Ali, tu obmani nije kraj – čak su i sastojci samog hemijskog oružja međunarodnoj zajednici predstavljeni kao normalne hemikalije.

"Sovjetski savez je proizvodio ‘novičok jedinjenja’ kako bi se zaobišla Konvencija o hemijskom naoružanju", izjavila je ranije Michelle Carlin, britanska toksikološkinja sa Univerziteta Newcastle.

Trik koji hemičari koriste je slijedeći: oni proizvode dvije komponente u obliku ultrafinog praha; te komponente su nimalo ili vrlo malo otrovne i nisu u to vrijeme nigdje bile zabranjene.

"Sve dok su hemičari pojedinačno proizvodili neotrovne komponente, to nije bilo ilegalno. Postalo je ilegalno tek prilikom njihovog miješanja", kaže Carlin.

Od tada se, međutim, situacija promijenila. Prema aktuelnoj Konvenciji o hemijskom naoružanju, zabranjene su i te pojedinačne komponente, ali u svijetu je "novičok hemija" još uvek veoma malo poznata. Nije jednostavno utvrditi koja su "novičok jedinjenja" korištena prilikom trovanja nervnim otrovom.

Tako ostaje nejasno i koja "novičok jedinjenja" su korištena kako bi se 2018. godine otrovali dvostruki agent Sergej Skripalj i njegova kćerka Julija.

Ipak, ljekari dobro poznaju dejstvo tih otrova. S obzirom na to da su "novičok jedinjenja" znatno snažnija od drugih poznatih nervnih otrova, dovoljne su male količine i potrebno je manje vremena da bi se nanijela jednaka šteta.

Kada "Novičok" dospije u vanjski svijet, on tamo predstavlja opasnost samo u ograničenom vremenskom periodu.

"U interakciji s vlagom, u zraku se raspada", kaže Carlin.

Pored toga, može se oprati vodom.