Hoće li Putin zaista osloboditi hiljade bivših zatvorenika?

Ruske vlasti odavno ne kriju da po zatvorima regrutuju borce za rat protiv Ukrajine. Da li će ljudi zaista biti pušteni nakon njihovog zadatka kao što su im obećali?

Izvještaji o regrutovanju zatvorenika u ruskim zatvorima, koji se potom šalju u rat protiv Ukrajine prvi put su se pojavili u julu 2022. Do septembra je to bilo praktično opštepoznato. Regrutovanje vrši preduzetnik Jevgenij Prigožin, koji vodi grupu „Vagner”. Privatna bezbjednosna kompanija se smatra „vojskom u sjenci" predsjednika Vladimira Putina, piše Deutsche Welle.

U zamjenu za šest mjeseci službe, zatvorenicima se obećava pomilovanje. S obzirom na to da ruski parlament nije proglasio amnestiju, pravni stručnjaci kažu da su Putinove urebe jedini način na koji zatvorenici mogu biti pomilovani zbog učešća u ratu.

Broj pomilovanja je naglo opao od kako je Putin došao na vlast. U posljednja dva mandata bilo je svega nekoliko pomilovanih godišnje - 2021. godine, prema internet stranici Kremlja, samo šest ljudi. Sada, ako je po Prigožinu, Putin je pomilovao hiljade zatvorenika u roku od nekoliko mjeseci.

Koliko je boraca regrutovano?

Ruski internet portal „Mediazona”, koji radi iz Vilnjusa i Tbilisija, pregledao je podatke ruske zatvorske službe i utvrdio da je broj zatvorenika od septembra do oktobra 2022. godine pao za 23.000, navodno zbog regrutovanja. Olga Romanova, osnivačica organizacije za ljudska prava „Rusija iza rešetaka", potvrđuje to i iznosi slične brojke. Prema procjenama američkih tajnih službi, čak 40.000 zatvorenika učestvovalo je u ratu u Ukrajini u decembru 2022. godine kao borci Vagnerovih trupa.

Poslije naglog pada u jesen 2022. godine, broj zatvorenika u zatvorima nije se dodatno smanjio tokom zime, napominje „Mediazona”. Od novembra do januara bilo ih je 6.000 manje, što odgovara trendu prethodnih godina, navodi list. Britansko Ministarstvo odbrane, koristeći iste podatke, takođe dolazi do zaključka da je obim regrutovanja zarobljenika sada značajno smanjen.

Pomilovanje prije odlaska u borbu?

Internetom kruže mnogi video snimci o oslobođenim zatvorenicima koje je objavila Prigožinova pres služba. Međutim, u njima je zabilježen samo jedan zvanični dokument. Na snimku iz oktobra prošle godine se vidi čin odlikovanja za hrabrost četvorice muškaraca u bolnici u Lugansku i kako dobijaju potvrde o puštanju na slobodu i "potpunom pomilovanju". Na jednoj od njih stoji da se dotični „pušta na slobodu ukazom o pomilovanju predsjednika Ruske Federacije".

U dokumentu, koji se može vidjeti na snimku, stoji da je Putin potpisao predmetnu uredbu 6. jula prošle godine, vjerovatno prije nego što su zatvorenici iz pritvora poslati na front.

Bivši plaćenik izvještava

U međuvremenu, bivši borci Vagnerove trupe izvještavaju kako zatvorenici dobijaju pomilovanja. Bivši plaćenik i komandant Vagnerove jedinice Andrej Medvedev pobjegao je u januaru u Norvešku, gdje je izjavu dao nadležnim službama te zemlje.

"Znam da će, kada stignu na zborno mjesto, potpisati ugovore i dobiti formular za pomilovanje prije nego što uopšte krenu u borbu. Možda to treba da ih ubijedi i garantuje da ih neće lagati o pomilovanju" , rekao je Medvedev za list Insajder. Još jedan odbjegli zatvorenik je anonimno prijavio „Medijazoni” da su zatvorenici dobili molbu za pomilovanje da potpišu još u zatvoru. Prema njegovim riječima, prijave se obrađuju prije nego što muškarci budu poslati na front.

DW je pregledao listu dekreta ruskog predsjednika za 2022. godinu. Oni su redom numerisani, ali nedostaju brojevi tajnih dekreta. Tako možete odrediti njihov broj. Od 5. do 8. jula, kada je Putin očigledno pomilovao i te zatvorenike što se vidi na pomenutom snimku potpisana su četiri tajna dekreta. Teoretski, svaki od njih može da uključuje neograničenu grupu ljudi.

Da li su regruti zaista pušteni?

No, nema pouzdanih dokaza da se zarobljenici vraćaju iz rata nakon što su odslužili šest mjeseci u Vagnerovoj trupi i da se puštaju bez ikakvih obaveza. Gotovo svi zatvorenici, o kojima kruže snimci, kažu da se neće vratiti normalnom životu, već da će se vratiti na front.

Ruska advokatkinja koja se zalaže za prava zatvorenika, Jana Gelmel kaže da regrutovani zatvorenici nisu potpuno slobodni, čak i ako bi bili pušteni nakon služenja u borbi. „Vagnerova trupa ih ionako zadržava kod sebe, jer svi nekako zavise od zatvorskih vlasti i od Prigožina." Gelmel kaže da su zatvorenici koji se vraćaju iz rata takođe svjesni da bi mogli da završe u zatvoru ako odbiju da ispune zahtjeve Vagnerove trupe.

Opasnost od kriminalaca

Bez obzira da li se zatvorenici zaista vraćaju kućama ili idu na privremeni „odmor", ovo je opasan razvoj događaja koji dodatno podriva ruski pravosudni sistem, upozoravaju aktivisti za ljudska prava. Među pomilovanima su i osobe osuđene za najteža krivična djela - ubistvo, oružanu pljačku i učešće u organizovanim kriminalnim grupama. Smatra se da su mnogi od njih osuđeni na dugogodišnje zatvorske kazne, ali da polovinu nisu odležali.

"Nema više zločina i kazni. Sada je sve dozvoljeno, a tako nešto ima veoma dalekosežne posljedice po jednu zemlju", upozorava aktivistkinja za ljudska prava Olga Romanova.