Zašto sportisti umiru: Defibrilator kao jedina šansa

Ovaj medij je podsjetio na nekoliko slučajeva smrti fudbalera tokom igranja utakmice. Jedan od njih je i onaj iz 2003. godine na meču Kupa konferederacije između Kameruna i Kolumbije na stadionu Gerland u Lyonu. Tada je preminuo Mark-Vivien Foe. Ljekari su se za njegov život borili 45 minuta. Poslije je objavljeno da je uzrok smrti hipertrofična kardiomiopatija, prenosi Al Jazeera Balkans.

Nakon toga su uslijedili drugi slučajevi. Svoje živote na fudbalskim terenima su izgubili Miklas Feher iz Benfice, Brazilac Serginho, Antonio Puerta iz Seville, Davide Astori iz Fiorentine i drugi. 

I region je svjedočio istoj stvari. Stefan Todorović, 19-godišnji igrač fudbalskog kluba Juhor iz Srbije je nedavno preminuo. Iznenadne smrti su se dešavale u Hrvatskoj i Srbiji - piše Tanović i postavlja pitanje: kako i zašto se to dešava?

On navodi ocjenu stručnjaka iz oblasti sportske medicine prema kojoj su saglasni u ocjeni da borba protiv iznenadne srčane smrti sportiste u praksi ne daje mnogo rezultata. Osim preventivnih pregleda, koji ne moraju nužno otkriti nikakve kardiološke anomalije, malo je toga što može spriječiti smrt od iznenadnog prestanka rada srca. Jedna od mogućnosti je svakako defibrilator za oživljavanje.

Potom postavlja sljedeće pitanje: šta ljekarima preostaje? Odogovor na ovo pitanje je dao Reuf Karabeg koji je duži niz godina angažovan u fudbalskoj reprezentaciji Bosne i Hercegovine i u Fudbalskom klubu Sarajevo. On smatra da preventivni dio treba biti detaljniji.

„Sastavni dio sistematskih pregleda profesionalnih fudbalera koji se obavljaju prije svake polusezone, iako nije predloženo smjernicama, trebao bi da bude uz obavezni EKG i ultrazvuk srca. Ako pacijent ima patološki EKG, treba uraditi i elektrofiziologiju i magnetnu rezonancu srca. Ono na čemu treba insistirati u profesionalnom sportu je redovan pregled testom opterećenjam uz obavezan EKG, ali i na ostaloj dijagnostici, ako se pokaže da je potrebno, kao što je holter EKG-a, ultrazvuk srca i slično“, kaže Karabeg.

Na postavljeno pitanje odgovor je dao i internista kardiologa Jasmina Čaluke. Njegovo mišljenje je da bi sportisti trebali povremeno odnosno po potrebi biti podvrgnuti cijelom nizu drugih testova.

„Nažalost, u mnogim slučajevima iznenadna smrt nastupi bez ikakvih prethodnih tegoba. Stoga su neophodne povremene preventivne posjete doktoru. Treba obratiti pažnju na podatke o nelagodi u prsima, kratkoći daha, gubitku svijesti ili smanjenju performansi tokom takmičenja. Važna je i familijarna historija iznenadne smrti, preuranjenih kardiovaskularnih bolesti ili stanja vezanih za restrikciju sportskih aktivnosti. Potrebno je raditi fokusirane kardiovaskularne preglede. Obavezno treba snimati EKG (elektrokardiogram), a povremeno raditi i ultrazvuk srca (ehokardiografiju). Ako se na ovim pretragama posumnja da nešto nije uredu, sportaša treba uputiti na magnetnu rezonancu srca, ergometriju (test opterećenja), holter-monitoring srčanog ritma najmanje 24 sata, a nekad i višednevni, a povremeno i na genetsko testiranje“, navodi Čaluk.

U nastavku teksta Tanović ističe da je smrt sportiste na terenu bila nezamisliva, ali da danas predsstavlja stalni rizik. Zašto je smrt učestala i da li je povezana sa sve većim naporom - Karabeg odgovara:

„Masovniji sport, odnosno, više sportista  i više utakmica i takmičenja dovode do ektremnijih napora. Isti napori mogu inducirati tahikardiju koja može dovesti do prestanka rada srca zbog fibrilacije kada samo uz pomoć defibrilatora pacijent može biti spašen“.

U tekstu se objašnjava koji su sportisti najviše izloženi ovom riziku.

Prema riječima Čaluka, riziku su više izloženi muškarci i to u omjeru 1 na 37.790 dok kod žena taj omjer iznosi 1 na 121.593. Naglašava to da su tamnoputi sportisti više izloženi mogućnosti smrti, iako prema mnogim parametrima imaju bolje predispozicije za vrhunski sport.

„Nije svejedno koje je rase sportista, jer su tamnoputi u najvećem riziku - 1 na 21.491, dok je kod bijelaca učestalost 1 na 68.354. Interesantno je da su tamnopute osobe inače u većem riziku od bijelaca kada su u pitanju dijabetes, hipertenzija, infarkt miokarda, moždani udar i ateroskleroza općenito“, tvrdi Čaluk.

Tanović u svojem navodi dojam da je smrt među fudbalerima najučestalija, ali Čaluk to demantira rekavši da je ona ipak učestalija među košarkašima.

„Statistika govori da su kolaps i iznenadna smrt na sportskom terenu, u procentima, relativno konstantne učestalosti: 1:40.000 do 1:80.000 sportista godišnje. U muškom nogometu rizik za iznenadnu smrt je 1 na 23.689, ali u košarci je znatno veći - 1 na 8.978. Ovo se objašnjava time da bi se košarka mogla smatrati napornijim i eksplozivnijm sportom sa fazama iznenadnog i visokointenzivnog sprinta, sa puno skokova i sa aktivnošću koja uključuje držanje ruku visoko iznad glave, a sve je to veoma naporno. Košarkaškom povećanom riziku, međutim, doprinosi i činjenica da su košarkaši u pravilu visoki iznad prosjeka, što znači da dio njih ima tzv. Marfanov sindrom – slabost vezivnog tkiva (tkivne „armature“ u organizmu), pa je među njima povećana učestalost aortne disekcije, tj. rascjepa zida aorte“, zaključuje Čaluk.

Kada nastupi iznenadna smrt, sportisti spas može biti samo defibrilator - ukazuje Tanović. On se poziva na tvrdnju Hrvatskog društva za sportsku medicinu (HDSM) prema kojoj su studije u Sjedinjenim Američkim Državama pokazale veću stopu preživljavanja nakon srčanog aresta ako se odmah na terenu počelo s mjerama oživljavanja i ako je primijenjen defibrilator. Shodno tome, Čaluk dodaje da ti aparati moraju biti dostupniji sportistima.

„Iako rijetka, iznenadna smrt sportaša je traumatičan događaj koji ima velik utjecaj na društvo. Učestalost ovakvih tragedija varira u ovisnosti o populaciji sportaša. Ipak, malo je vjerovatno da bilo kakav skrining program može biti efektivan u ranom otkrivanju baš svih sportaša koji su u riziku od iznenadne srčane smrti. Stoga bi bilo dobro osigurati bolju dostupnost automatiziranih defibrilatora, uređaja koji udarom struje konvertiraju opasnu aritmiju u normalan ritam i tako spase život, i na sportskim terenima, uz kurseve reanimacije (oživljavanja) za trenere i same sportiste, pa i opštu populaciju“, navodi Čaluk, a prenosi Al Jazeera Balkans.