Heroine, emancipatorice i revolucionarke: Na današnji dan osnovan Antifašistički front žena

Antifašistički front žena (AFŽ) je ženska društveno–politička organizacija, osnovana za vrijeme Drugog svjetskog rata, 6. decembra 1942 u Bosanskom Petrovcu, na Prvoj zemaljskoj konferenciji žena. Pozdravni govor održao je vrhovni zapovjednik Narodnooslobodilačke vojske (NOV), Josip Broz Tito.

Na konferenciji je učestvovalo 166 izabranih delegatkinja iz svih krajeva Jugoslavije, osim iz Makedonije jer se njihove predstavnice nisu mogle probiti kroz neprijateljske redove. Izabran je Centralni odbor AFŽ-a i istaknuti neposredni zadaci organizacije.

"U neravnoj, ali slavnoj borbi koja se vodi već dvije i po godine za slobodu i čast našeg naroda protiv omraženog okupatora, još od prvih dana ustanka uzele su aktivnog učešća naše žene. Žene su se borile rame uz rame sa muškarcima i pokazale bezbroj primjeraka herojstva kao borci i kao bolničarke. U toj svetoj borbi našeg naroda žene su često puta žrtvovale i svoj život", piše u listu Front Slobode, 1943. godine. 

U času oslobođenja zemlje AFŽ je bio organizovan na čitavom području Jugoslavije. Tako su formirani i Antifašistički front žena Bosne i Hercegovine, Antifašistički front žena Crne Gore, Antifašistički front žena Hrvatske, Antifašistički front žena Kosova, Antifašistički front žena Makedonije, Antifašistički front žena Slovenije, Antifašistički front žena Srbije i Antifašistički front žena Vojvodine. 

Cilj osnivanja AFŽ-a bio je mobilizacija žena radi pomaganja jedinicama Narodnooslobodilačke vojske Jugoslavije, pomoći organima vlasti u organizovanju pozadine, učešća u oružanim i diverzantskim akcijama, brige o djeci, te razvijanju bratstva i jedinstva među ženama. Poseban zadatak bio je kulturno - prosvjetno uzdizanje žena.

Jugoslavija je u ratu izgubila 1.700.000 stanovnika, od toga oko 600.000 žena. Žene su dale ogroman doprinos borbi za oslobođenje. Od 1941 do 1945 u redovima Narodnooslobodilačke vojske borilo se oko 110.000 žena od kojih je 25.000 poginulo, 40.000 ranjeno, dok je 3.000 ostalo potpuno nesposobno za rad. U toku Drugog svjetskog rata, oko 2.000 žena postale su oficiri. Partizansku spomenicu 1941 je dobilo 3.344 žena, a Ordenom narodnog heroja odlikovana je 91 žena.

Na oslobođenoj teritoriji učestvovalo je oko 2 miliona žena u različitim pozadinskim akcijama, a 600.000 žena je hapšeno i zatvarano. Posebni odbori AFŽ-a skupljali su hranu, odjeću i sanitetski materijal za Narodnooslobodilačku vojsku, brinuli su se za obradu zemlje, žetvu i sjetvu, bolnice, djecu, kurirsku službu i slično.

Od oslobođenja Jugoslavije od okupatora, radilo se na kulturnoj emancipaciji stanovništva, a žene su tu imale posebno mjesto. 

"Svake subote u 20 časova i 30 minuta Radio Sarajevo daje emisiju za žene. To su zapravo male nedjeljne ženske novine sa uvodnikom koji tretira povezanost i zadatke žena u vezi s opštim narodnim problemima, s međunarodnim i lokalnim vijestima o ženama, sa zabavnim književnim prilogom. Pored toga one imaju i muzički dio s narodnim i umjetničkim pjesmama i melodijama. Predviđeni su također savjeti majkama iz medicine i pedagogije.

U program se često uključuju i narodne i umjetničke pjesme koje recituju članovi pozorišta. Žene su već pokazale dosta interesa za te emisije, koje su im prirodno najbliže. Ali još uvijek ima tema koje ne znaju za njih, ili ih slušaju bez osobite pažnje (...) U mjestima gdje nema dovoljno radio aparata, organizacije AFŽ-a treba da organizuju zajedničko slušanje emisija za žene, jer samo širokim učešćem i saradnjom te će emnsije postići svoj cilj i puni uspjeh." (1945. godine)

AFŽ je doprinosio borbi protiv fašizma, ravnopravnosti žena i emancipaciji jugoslovenskog društva. Njegove su članice učestvovale u Narodnooslobodilačkoj borbi, a nakon rata su doprinosile ponovnoj izgradnji zemlje, djelujući u oblastima obrazovanja i kulture, te organizirajući masovne akcije opismenjavanja stanovništva. AFŽ je (samo)ukinut u septembru 1953. godine u Beogradu.