Gavrilo Princip: Od heroja do teroriste

„Prema elementima nasilja koje je ispoljavala, može se reći da je 'Crna ruka' bila teroristička organizacija"

Pojedini historičari tvrde da „Crna ruka“ nije bila direktno vezana za srbijansku vladu, ali da su je vodili ljudi iz srbijanskih struktura vlasti. Šef ove organizacije bio je uticajni srbijanski obavještajac Dragutin Dimitrijević Apis, od kojeg su atentatori dobili i oružje. Različita su mišljenja o karakteru „Crne ruke“ koja je, prema ocjeni stručnjaka, ispoljavala i terorističko djelovanje, objavio je danas Deutsche Welle.

 „Prema elementima nasilja koje je ispoljavala, može se reći da je 'Crna ruka' bila teroristička organizacija. Ona je, također, bila i srpska nacionalistička organizacija. To je bilo vrijeme tzv. srpsko-hrvatskog jedinstva, odnosno jugoslovenstva, pa je 'Crna ruka' imala i neke jugoslovenske pretenzije. No, to je jugoslovenstvo uglavnom podrazumijevalo dominaciju srpstva“, kaže dr. Edin Radušić prof. Filozofskog fakulteta u Sarajevu.


Stope Gavrila Principa

Svađa atentatora s ocem

Historičari ocjenjuju da sarajevski atentat nije odražavao tadašnju volju naroda u BiH, kako se to isticalo u vrijeme srpske dominacije na ovim prostorima. Iznoseći zanimljive podatke o raspoloženju građana prema Austrougarskoj, Vladimir Dedijer u svojoj knjizi „Sarajevo 1914“ navodi da se jedan od atentatora Nedeljko Čabrinović posvađao sa sopstvenim ocem koji je uoči atentata na kući istakao i austrougarsku zastavu.

Radušić tvrdi da najveći broj ljudi u BiH u to vrijeme nije bio za nasilne promjene. „Ni dominantna grupa ljudi koja je tada vodila srpsku nacionalnu politiku nije bila za agresivan način rješenja tog pitanja. Mnogi Srbi proizilazili su iz jednog građanskog miljea. Znatan broj Srba tada se bavio i trgovinom, a trgovački elementi ne vole nagle prevrate“, kaže dr. Radušić.

No, pojedini srpski krugovi Principa svrstavaju u red najvećih nacionalnih heroja, poredeći ga i sa Milošom Obilićem. Uticaj je to i propagande, jer je malo koji historijski događaj politiziran kao sarajevski atentat. Kako se kroz 20. stoljeće mijenjao državni i politički sistem, tako se atentat različito tumačio, pojašnjava stručna saradnica u sarajevskom Institutu za historiju dr. Vera Katz.

„Kada se poredaju činjenice o sarajevskom atentatu, od 1914. preko Kraljevine Jugoslavije, Nezavisne države Hrvatske koja je zbrisala pomen na Principa, njegovog ponovnog oživljavanja u socijalističkoj Jugoslaviji do devedesetih kada su u Sarajevu uklonjene stope postavljene 1953, onda se može pratiti i upotreba historijskih događaja u političke i ideološke svrhe tokom cijelog 20. stoljeća“, kaže dr. Katz.

Slično piše i Slobodna Evropa koja napominje da djeca u Bosni i Hercegovini danas uče različito, u ovisnosti o mjestu življenja. Posljedice različite interpretacije istorijskih činjenica i šturo izučavanje događaja oko kojih ne postoji politička saglasnost u zemlji je teško ispraviti, upozorava prof. dr. Zijah Šehić.

Sarajevski stavovi - negativni

Različita su i mišljenja građana. Princip je za jedne heroj, a za druge terorista. U Sarajevu prevladavaju negativni stavovi. „Za jedne je terorista, a za druge osloboditelj i patriota koji je želio dobro ovoj zemlji“ tvrdi građanin Sarajeva. „Atentat nije bio u interesu BiH nego 'Velike Srbije'“, kaže mladi Sarajlija. „Ne volim ljude koji uzrokuju nesreću i ne mogu zamisliti da neko iz dobrih namjera može ubiti trudnu ženu“, ističe građanka Sarajeva.

Posjeta Ferdinanda glavnom gradu BiH bila je planirana za 28. juni, dan koji se u kalendaru srpskog nacionalizma obilježava kao „Vidovdan“, odnosno godišnjica Kosovske bitke. Atentat je izvršen kod Latinske ćuprije. U bivšoj Jugoslaviji most je bio nazvan po atentatoru Gavrilu Principu, da bi mu nakon osamostaljenja BiH ponovo bio vraćen prvobitni naziv, piše DW.