Šta je ostalo od Berlinalea: Borba za žene još uvijek se vodi (FOTO)

Snaga Berlinala se ogleda upravo u uticaju, koji ovaj filmski festival ima na društvena i politička previranja u svijetu. Zato nam je upravo završeni festival vrijedan još jednog osvrta.

Tekst i foto: Sadija Kavgić za Radiosarajevo.ba

Da nije slučajno što se Berlinale smatra najpolitičnijim od svih velikih svjetskih filmskih festivala jasno se prepoznaje i po ovogodišnjim dobitnicima glavnih nagrada. 

Godinu dana je italijanski režiser Gianfranco Rosi proveo na mediteranskom ostrvu Lampeduza, kako bi snimio dokumentarni film Fuocoammare (Vatra na moru) za kojeg mu je dodijeljen zlatni medvjed. Naime već 20 godina stanovnici Lampeduze gotovo svakodnevno preživljavaju strašnu humanitarnu tragediju, koja je direktno vezana za politiku ogradjivanja Evropske Unije: pokušavajući da se spasu od gladi ili progona u svojim, uglavnom afričkim zemljama, na obalama ovog ostrva se, na svom putu ka Evropi, utopilo već 15.000 ljudi.

Srebrni medvjed uručen je Danisu Tanoviću za Smrt u Sarajevu, u kojem se takodje oslikava jasna poruka: ignorisanje stanja u Bosni i Hercegovini ne može Evropi donijeti nikakvo dobro. Već i atentat iz 1914. godine na austrougarskog prestolonasljednika je pokazao da su sudbine Bosne, Evrope, pa  i svijeta  neraskidivo vezane. Tanović rado ističe kako je optimista kada je u pitanju budućnost Bosne i Hercegovine. Otkako je 2013. godine dobio srebrnog medvjeda za film  Epizoda u životu skupljača željeza, pokazujući katastrofalnu situaciju Roma na Balkanu, njihov se položaj nažalost još pogoršao. Što nije spriječilo Njemačku da upravo prema njima pooštri svoju politiku azila. Da li će Njemačka, odnosno EU u pogledu budućnosti Bosne i Hercegovine ponuditi neko pozitivnije rješenje i opravdati Tanovićev optimizam ostaje da se vidi.

Ali naravno da nisu samo nagradjeni filmovi ono što čini Berlinale. 

Ove godine u Berlinu je za deset dana festivala prikazano preko 400 filmova iz cijelog svijeta, od čega skoro 200 premijera. Za čitaoce Radio Sarajeva izdvojili smo nekoliko zanimljivih:

Režiserka Sonia Kennebeck je svoj prvi dokumentarni film posvetila jednom aktuelnom ratu. U dokumentarnom filmu  National Bird  tri američka vojnika pričaju o svom iskustvu sa bespilotnim letjelicama. Poput igre na kompjuteru, bez ikakvog ličnog rizika, uništavaju proklamovane neprijatelje po Afganistanu. S druge strane afganistanski civilisti svjedoče o tome kako te iste naprave imaju i mnoge nevine žrtve. 

Jedna interesantna priča o životu mladih ljudi razapetih izmedju tradicije i zova slobode dolazi iz Tunisa. Za svoju ulogu mladića Hedija glumac Majd Mastoura je proglašen najboljim glumcem ovogodišnjeg festivala, a režiser Mohamed Ben Attia je dobio nagradu za najbolji film prvijenac.

Najboljom glumicom Berlinala proglašena je Trine Dyrholm za svoju ulogu prevarene supruge u danskom filmu Kollektivet (Komuna). U ovom filmu prikazuje se pokušaj jedne grupe ljudi da po principima komune zajedno žive u jednoj velikoj kući. 

Nažalost  ne samo da taj pokušaj nije uspio, nego je i režiser Thomas Vinterberg propustio priliku da napravi jedan zaista uvjerljiv film, za što su velikim dijelom zaslužne brojne slične ili nepotrebno duge scene (111‘).

Iako je svima poznato da dužina filma nije i znak njegovog visokog kvaliteta sličan problem imaju i brojni drugi filmovi. Što ipak nije bio razlog za internacionalni žiri pod predsjedanjem glumice Meril Strip da režiseru Lavu Diazu uskrati nagradu za film koji ubjedljivo otvara nove perspektive. Njegov rad o filipinskoj revoluciji (Hele Sa Hiwagang Hapis) je do sada najduži ikada na nekom festivalu prikazani film u trajanju od 482 minute. 

O jednoj, od strane svog muža prevarenoj i napuštenoj ženi, radi se i u francuskom filmu L’Avenir, koji je dobio nagradu za najbolju režiju. Ovdje se jasno uočava razlika izmedju slike jedne moderne žene, kakvu nam prikazuje mlada režiserka Mia Hansen-Løve od one kakvu nam daje njen muški kolega Vinterberg. To je i najbolji primjer zašto je zahtjev njemačkog udruženja za režiju potpuno opravdan, da se kod dodjeljivanja novca za nove produkcije, barem kod državnih medijskih kuća, žene i mladi režiseri snažnije podržavaju. 

Na taj način biće moguće korigirati slike o ulozi i položaju žena u društvu.

U američkom sci-fi-trileru Midnight Specials  režisera Jeffa Nicholsa ovozemaljski život ponovo dolazi u prvi plan. Odnos oca i sina, život u sekti, nasilje oružjem, ponašanje prema nepoznatom, prema strancu…. Tako da se dok se u svemir odašilju pozdravi, ne dosadjuju ni oni, koji baš i nisu „star wars“ ljubitelji. 

U izvjesnom smislu je i film Genius (Genije) staromodan, no ne treba propustiti priliku da ga se pogleda. Režiser Michael Grandage poklanja nam jednu filmsku poemu posvećenu lektoru Maxu Perkinsu, koji se u izdavačkoj kući Scribners 1920-tih godina brinuo za Hemingwaya, F. Scott Fitzgeralda, Thomasa Wolfea.

Legenda jazza Miles Davis (1926-1991.) bio je majstor improvizacije. Vodio je turbulentni život jednog muzičara sa svim što uz to ide: muzički producenti, žene, droge, alkohol… Filmom Miles Ahead  glumac Don Cheadle, koji u ovom filmu i glumi svog idola Davisa, uspio je svojim prvijencom napraviti film kakvog bi i sam Miles Davis najvjerovatnije volio.

Na ovogodišnjem Berlinalu masovno je bilo i (masovnih) ubica. Tako je iz Čehoslovačke prikazan dirljiv film Ja, Olga Hepnarova o djevojci koja je već sa 22 godine izvršila masovno ubistvo, a nad njom je 1975. godine izvršena posljednja smrtna kazna u Čehoslovačkoj. 

1987. godine je u Pretoriji (Južnoafrička Republika) jedan mladi bijeli policajac ubio je sedam članova jednog fubalskog kluba, većinom Crnaca. Film Shepherds and Butchers (Čobani i koljači) režirao je Oliver Schmitz stvarajući od jedne sudske drame neodoljivi pledoaje protiv smrtne kazne.

Ogrestin scenarij kao slabija karika

I u hrvatskom filmu S one strane radi se o pitanju krivnje i kazne. Kakve posljedice ima jedna višegodišnja zakonska kazna od strane Haškog ratnog tribunala za porodicu osuđenog? Film je rađen kao hrvatsko-srbijanska koprodukcija, što samo po sebi zaslužuje pohvalu. No, on se na žalost ni ne pokušava baviti osjećajem krivice ili sućuti sa žrtvama. Pokajanje se uopšte ne tematizira. Nema nikakvih naznaka o tome koje su političke snage dovele do ratnih zločina. Brišući granicu izmedju žrtve i počinioca ovaj film ne doprinosi pročišćenju niti jednog društva – veoma pojednostavljeno – za zločine na “neutralnom” terenu Bosanske Posavine su i krivci, a i žrtve i Srbi i Hrvati. Da pri svemu tome bosanskohercegovački narod ne igra ama baš nikakvu ulogu kulminacija je ovog “ni tebi, ni meni” manira. 

I u ovom filmu se jasno pokazuje kakve greške mogu da naprave muški autori autorizirajući sami sebe da pišu filmski scenarij o osjećajima jedne žene. 

Tako je žena u njihovim očima s jedne strane sposobna da i u ne baš prijateljski naklonjenoj okolini sebi zaradi komad kruha, da svoju djecu školuje i izvede ih na “pravi put”, ali eto nije u stanju da preispita zlodjela svog bivšeg muža, da ih osudi, da sa žrtvama suosjeća! Kakva šteta i uzaludan trud odlične Ksenije Marinković i Lazara Ristovskog u glavnim ulogama. Bolje bi bilo kada bi se režiser Zrinko Ogresta u budućnosti ograničio na svoj posao, a pisanje scenarija prepustio drugima.