Alat za kontrolu mase: Šta su 'zvučni udari' koje je navodno koristio režim u Srbiji?

Nakon incidenata širom lokacija protesta u Srbiji 15. marta 2025. godine, ubrzo je objavljeno da je policija Srbije koristila sonično oružje protiv okupljenih demonstranata.

Na svjetskoj sigurnosnoj sceni - zvučni topovi, kako su nazvani, nisu novina. 

Demonstranti širom Sjedinjenih Američkih Država imaju priliku da u više od 500 gradova iskuse jedan od istih na demonstracijama. Aktivno je korišten tokom protesta zbog smrti George Floyda diljem Amerike, a demonstranti su tada saopćili da 'zvanično oružje koje projecira zvučne valove na gomilu može uzrokovati brojne psihološke i fizičke probleme". 

Trending

Vukanović: 'Neću biti poslušnik Beograda. Što meni Vučić nešto ne naredi?'

LRAD su dio taktike 'razbijanja' demonstracija od sredine 2000. godine, kada ih je usvojila policija nakon što su ih američke vojne snage u Iraku i Afganistanu koristile kao alat za kontrolu mase. Uređaj u suštini radi kao zvučni top velike snage, koristeći niz malih zvučnih drajvera za ispaljivanje koncentrisanih zvučnih talasa koji dosežu iznad praga boli kod ljudi sa jačinom do 120 decibela.

Kako su demonstranti navodili, a sinoć u Srbiji potvrdili, zvuk ispaljivanja talasa liči na glasan motor mlaznjaka koji prelijeće iznad glava. 

Prije oko 17h

Svjedočanstva o strahu na ulicama Beograda nakon 'zvučnog udara': "Ovaj hoće da nas ubije, bježite"

Šta je akustično oružje?

Kada sagledamo sve opise soničnih i LRPD naprava, one sve spadaju u posebnu kategoriju koja se naziva akustično oružje koje radi u zvučnom opsegu i izdaju visokoenergetsku akustiku zrake za komunikaciju, upozoravanje i potencijalno dezorijentisanje ili onemogućavanje osoba od interesa. Brojne države su razvile i koriste takve
sisteme, prvenstevno u kontekstu kontrola masa i granične kontrole, kao što je Grčka u 2021. godini ili Somalija koja sličnim metodama ometa pirate. 

No, kao i sve drugo kao što su biber sprej, suzavac ili gumeni meci, svi spektri akustičnih oružja mogu uzrokovati trajnu fizičku štetu, posebno u kontekstu sluha. 

Prema nezvaničnim informacijama, srbijanski mediji su putem istraživanja još 2022. godine objavili da je Ministarstvo unutrašnjih poslova Srbije godine nabavilo uređaj LRAD od američkog proizvođača "Genasys".

"Genasys" kao kompanija nudi i ručno prenosive LRAD uređaje koji mogu da djeluju od 600 do 5000 metara. Osim ručnih, mogu se postaviti i na automobile, helikoptere i druge oblike prevoza. 

Zdravstvene implikacije i ljudska prava

Što se tiče kontinuiranog zvuka ili korištenja samog LRPD-a, Svjetska zdravstvena organizacija smatra da nivoi izloženosti iznad 85 decibela u radnom okruženju su 'opasni za radnike', te smatraju izloženost zvuk većem od 85 decibela tokom osam sati ili 100 decibela tokom 15 minuta kao 'nesigurnim'.

Vrste akustičnog oružja u svim spektrima su pokrenule i dileme o ljudskim pravima. Međunarodni standardi o uporabi policijske sile u operacijama provođenja zakona zahtjevaju da 'razvoj i raspoređivanje nesmrtonosnog onesposobljavajućeg oružja treba biti oprezno evaluiran kako bi se smanjio rizik od ugrožavanja lica, a upotrebu takvog uružja treba pažljivo kontrolisati". 

U nekim slučajevima, pokrenuti su ozbiljni sudski procesi o povredama uzrokovanih upotrebom uređaja tokom sprovođenja zakona, na kojima se u pitanje dovela upotreba u vezi sa pravima na život, zdravlje i slobodu mirnog okupljanja i kretanja gdje su korišteni za kontrolu mase.

Prije oko 17h

Vučićevi 'studenti' dobili pojačanje: Bebi Dol podržala 'Ćacije' pa onda shvatila da joj je neugodno

Snimke demonstracija

Osim što postoje brojna svjedočanstva učesnika i učesnica protesta o strahu kada su čuli, sada već poznati 'zvučni udar' na protestima, postoje i snimke policije koja se sklanja ispred prostora gdje će udar uslijediti.

Kako su objavili, policajci su viđeni kako trče i sklanjaju se sa prethodnih pozicija, par sekundi prije samog zvučnog udara. 

Iako ne postoji zvanično saopćenje i upravnik policije Vasiljević tvrdi da nije došlo do ispaljivanja 'zračnog udara', vidljivo je da se policija sklonila u samim sekundama prije što je demonstrante koji su u šutnji, na mirnom protestu, odavali poštovanje žrtvama tragedije u Novom Sadu, pogodio zvučni talas. 

U toku dana, pristigle su i snimke iz redakcija režimskih medija u Srbiji, na kojima se prikazuje slavlje prisutnih, kako se navodi "Ovo je samo za zvučni top, ovo je zbog zvučnog topa". 

Brojni mediji i nevladine organizacije su pozvale na pokretanje zvanične istrage. 

Evo još jednog ugla "kakav zvučni top, ništa nije bilo" momenta. pic.twitter.com/a1YNcSzUx8

— Biljana Lukić (@BiljanaLuki) March 16, 2025