Sve tajne kofeina

Naučnici još otkrivaju tajne čaja, kafe i kakaa, biljki koje se u raznim 'verzijama' konzumiraju na svim kontinentima, i sve više istraživanja pokazuje da su daleko zdraviji nego što se ikada vjerovalo.

Sve tri sadrže antioksidanse i fenole koji imaju i preventivno, i u nekim slučajevima ljekovito dejstvo. Pa ipak, doskora je isticano samo njihovo negativno djelovanje, često i sasvim neosnovano, i svrstavani su u 'poroke', nimalo bolje od alkoholnih pića ili cigareta, piše B92.net.

Kafa, koja je i u našoj zemlji najviše prihvaćena, sadrži vrlo zanimljiv sastav biljnih hemikalija i antioksidanata. Baš zbog toga, istraživanja su pokazala da je kafa tri puta moćniji antioksidans od crnog vina i pet puta jači od čaja. 

I kafa i čaj su u svakom slučaju daleko više od 'rastvora kofeina', kako se nekada vjerovalo. Sadrže čitav niz biološki aktivnih supstanci, čije djelovanje još nije dovoljno istraženo, ali je 'za početak' sasvim jasno da je pozitivno. Isto tako je i kakao daleko više od teobromina, supstanca koje slično kafeinu djeluje na nervni sistem. Kakao sadrži visok procenat procijanidina, polifenola koji ima čitav niz pozitivnih dejstava. 

Kakao se najčešće konzumira u obliku čokolade i istraživanja pokazuju da je dejstvo bolje ako ga ne kvare šećer i razne dodatne masnoće. Drugim riječima, mnogo su zdravije crne čokolade, sa što većim procentom kakaa - i što manjim svega ostalog, kao što su šećer i razne biljne masnoće koje ne potiču od kakaovog zrna. 

Što se tiče kafe, istraživanja su otkrila da je prženje dobro, jer pojačava antioksidativno dejstvo, a od načina pripreme uglavnom zavisi samo ukus. Analize su, na primjer, pokazale da 'kratak' i 'dug' espreso imaju potpuno isti sadržaj korisnih materija, odnosno da on zavisi od količine kafe koja se koristi za pripremanje. Isto tako, takozvana 'američka kafa', iako je 'duga' i 'tanka', sadrži puno korisnih materija, jer u njeno pripremanje ide nekoliko 'doza' kafe. 

Korisni sadržaj kafe zavisi i od vrste koja se pije, na primjer, takozvana 'arabika' ima više polifenola i kofeina od drugih vrsta i to se osjeća i u njenom oštrijem ukusu. Upravo zbog toga je, međutim, mnogi ne vole, a uvoznici ne koriste uglavnom u raznim mješavinama koje prave. 

Kod konzumiranja čaja velika je razlika između zelenog čaja, koji se pravi od zelenog lišća koje je uglavnom zadržalo izvorni oblik, odnosno samo je osušeno, i crnog čaja, koji se pravi procesom fermentacije. Zbog toga se dugo vjerovalo da je zeleni čaj 'zdraviji', ali su novija istraživanja pokazala da je i fermentacija korisna, jer dovodi do nastajanja hiljada različitih supstanci kojih u zelenom čaju nema. To, međutim, ne znači da zeleni čaj nije dobar: već je dokazano njegovo povoljno dejstvo na metabolizam, zbog kojeg, na primjer, pomaže mršavljenju. 

I na kraju, istraživanja su opovrgla čitav niz zabluda o dejstvu čaja, kafe i čokolade, odnosno kakaa. Na primjer, nijedno istraživanje nije uspjelo da dokaže 'opštepoznato' mišljenje da čokolada izaziva opstipaciju. Isto tako, nije tačno da kafa i čaj, zbog toga što su diuretici, ne mogu da hidriraju organizam. I jedno i drugo efikasno hidriraju, čaj, naravno, mnogo više, jer se po pravilu pije u većim količinama, ali pod uslovom da ne sadrže mnogo šećera. Štaviše, stručnjaci preporučuju da se uopšte ne koristi šećer, već da se zaslađuju prirodnim šećerom, fruktozom ili medom. 

Zbog činjenice da i kafa i čaj djeluju na nervni sistem - toliko da se kafa sve do 2003. godine čak nalazila na spisku dopinga za sportiste - u konzumiranju ne treba pretjerivati. Stručnjaci kažu da su dobre dvije do tri šoljice na dan, u svakom slučaju, ne treba preći preporučenu dnevnu dozu od 300 mg kofeina na dan. Pri računanju unosa kofeina, treba, međutim, imati na umu još dve stvari. Prvo, kofeina ima u čitavom nizu drugih napitaka, od 'energetskih', kao što je guarana, preko koka-kole i drugih takozvanih kola-napitaka, sve do čaja mate, običnog odnosno pravog čaja i - lijekova za glavobolju. 

Sve to treba uračunati u preporučenih 200 mg. Drugo je činjenica da konzumiranje kofeina dovodi do tolerancije, što znači da kafa neće isto djelovati na osobu koja redovno pije po pet šoljica na dan i onu koja je uopšte ne pije. Navika na kafu (čaj, čokoladu) praktično ublažava dejstvo kofeina, drugim riječima, ljudi koji je nemaju - morali bi da pripaze na dejstvo, ako odluče da koriste 'kaficu' kao lijek.