Koji deterdžent je najbolji za vaš veš: Prah, tečnost ili kapsule?

Kada krenete kupovati deterdžent za pranje veša, izbor istog može biti konfuzan. Svi proizvodi vjerovatno će učiniti da vaš veš bude bar malo čišći. Ali šta daje najbolji rezultat za vašu odjeću i vaš budžet?

Želite li bjelje bijelo? Trebate li enzime? A koja je razlika između praška i tečnog deterdženta?

Kao i obično, poznavanje hemije koja stoji iza svega pomoći će vam da odgovorite na ta pitanja.

Šta je deterdžent?

Aktivni sastojci u prahu i tečnom deterdžentu su surfaktanti, poznati i kao deterdženti (otuda i naziv proizvoda). To su obično naelektrisane ili „jonske“ molekule koje imaju dvije različite strane u svojoj strukturi. Jedna strana se dobro povezuje s vodom, a druga s uljima.

Ova korisna osobina omogućava surfaktantima da podignu mast i prljavštinu sa tkanina i suspenduju ih u vodi. Surfaktanti također mogu formirati mjehuriće.

Metalne soli rastvorene u vodi mogu ograničiti učinkovitost surfaktanta. Tako zvana tvrda voda sadrži puno rastvorenih kalcijumovih i magnezijumovih soli koje lako mogu formirati sapunske naslage.

Zbog toga moderni deterdženti sadrže fosfate, omekšivače vode i druge „sekvestrante“ metala koji sprečavaju formiranje sapunskih naslaga. Fosfati mogu izazvati cvjetanje algi u slatkim vodama. Zbog toga moderna formulacija deterdženata sadrži manje fosfata.

Mnogi proizvodi također sadrže optičke izbjeljivače. Ove hemikalije apsorbuju ultraljubičasto svjetlo i oslobađaju plavo svjetlo, što daje efekat „bjelje bijele“ ili „svjetlije boje“.

Deterdženti za pranje rublja obično sadrže i mirise. Ovi mirisi nisu ključni za hemiju pranja, ali stvaraju utisak da je odjeća svježa. Na kraju, neki deterdženti sadrže enzime – više o tome kasnije.

Šta je u prašku za pranje veša? Iako su deterdženti i sastojci koji sprečavaju formiranje sapunskih naslaga najvažniji sastojci, oni nisu najzastupljeniji. Glavni sastojci u praškovima su soli (kao što je natrijum sulfat) koje dodaju masu i sprečavaju da prah formira grudvice.

Druga česta sol koja se dodaje praškovima za pranje rublja je natrijum karbonat, poznat i kao prašak za pranje. Prašak za pranje (hemijski rođak praška za pečenje) pomaže u hemijskoj modifikaciji masti i prljavštine kako bi se rastvorile u vodi.

Praškovima za pranje često se dodaju i oksidaciona sredstva poput natrijum perkarbonata. Ovo je stabilna kombinacija praška za pranje i vodonik peroksida. Dodatak poznat kao tetraacetiletilendiamin aktivira perkarbonat, što daje blagi efekat izbjeljivanja.

Hemijski, prašci imaju prednost – njihovi sastojci se mogu formulirati i miješati, ali ostati odvojeni u čvrstoj formi. (Obično možete vidjeti različite vrste granula u vašem prašku za pranje).

Šta je u tečnom deterdžentu? Glavni sastojak tečnog deterdženta je voda. Preostali sastojci moraju biti pažljivo odabrani. Moraju biti stabilni u bočici, a zatim raditi zajedno tokom pranja.

Ovi sastojci uključuju slične supstance kao i u prahu, poput alkalnih soli, sekvestranata metala, omekšivača vode i surfaktanta.

Surfaktanti u tečnim proizvodima često su označeni kao jonski (naelektrisani) i ne-jonski (nenaelektrisani). Ne-jonski surfaktanti mogu biti tečni po defaultu, zbog čega nisu prikladni za praškaste formulacije. Ne-jonski surfaktanti su dobri za suspendovanje ulja u vodi i ne formiraju sapunske naslage.

Tečni deterdženti također sadrže konzervanse koji sprečavaju rast mikroba i kvarenje smjese. Postoje i mikrobiološke implikacije za unutrašnjost mašine za pranje. Tečni proizvodi ne mogu sadržavati perokside (blaga sredstva za izbjeljivanje) koja se nalaze u praškastim proizvodima. Peroksidi ubijaju mikrobe. Odsustvo peroksida u tečnim deterdžentima povećava vjerovatnoću formiranja biofilmova od plijesni u mašini i mogućnost prijenosa bakterija između komada odjeće.

Kao alternativu peroksidima, tečni deterdženti obično sadrže samo optičke izbeljivače. Tečni deterdženti imaju jednu prednost u odnosu na praške – mogu se direktno nanijeti na mrlje prije nego što stavite odjevni predmet u mašinu.

Nedavno su se pojavili i "konsolidirani" oblici tečnih formula, poznati kao kapsule deterdženta. Ove šarene kapsule, koje liče na slatkiše, pokazale su se opasnim za malu djecu i osobe s kognitivnim smetnjama.

Kapsule također uklanjaju mogućnost dodavanja manje deterdženta ako perete manji teret ili jednostavno želite koristiti manje deterdženta uopšte.

Šta je s enzimima?

Enzimi su prirodni proteini koji se dodaju u proizvode za pranje veša kako bi uklonili specifične mrlje. Hemijski gledano, oni su katalizatori – tvari koje ubrzavaju hemijske reakcije.

Enzimi su nazvani po molekulama na kojima djeluju, a završavaju sa sufiksom "-aza". Na primjer, lipaza razgrađuje masti (lipide), proteaza razgrađuje proteine, dok amilaza i mannanaza razgrađuju škrob i šećere.

Ovi enzimi potiču iz organizama koji žive u hladnim klimatskim područjima, što im pomaže da funkcionišu na niskim temperaturama pranja.

Ako vaš deterdžent sadrži enzime, temperatura pranja ne bi smjela biti ni previše visoka ni previše niska. Kao vodič, temperature od 15-20°C koriste se u standardnim testovima za pranje veša.

Da li je bolji prah ili tečnost?

Naše odluke o kupovini vođene su performansama, psihologijom, cijenom, mirisom, ekološkim razmatranjima i praktičnošću.

Vrijedno je eksperimentirati s različitim proizvodima kako biste pronašli ono što najbolje odgovara vašim potrebama, kućnom budžetu i ekološkim razmatranjima, kao što je ambalaža koja se može reciklirati.

Osobno, perem rublje na 20 °C s pola preporučene doze mirisnog praška za pranje, pakiranog u reciklirajući karton, koji sadrži širok spektar enzima i aktivirani izvor peroksida. Poznavanje malo hemije može učiniti čuda kada je u pitanju čišćenje vaših stvari.

Međutim, proizvođači deterdženata ne odaju uvijek potpuni popis sastojaka na ambalaži svog proizvoda.

Ako želite više informacija o sastavu svog proizvoda, morate pogledati web stranicu proizvoda. Također možete istražiti dodatno čitajući dokumente zvane sigurnosni listovi (SDS). Svaki proizvod koji sadrži potencijalno opasne hemikalije mora imati SDS, piše ScienceAlert.