Ivan Trajković: Kriminalci imaju sopstvene aplikacije

Tehnologija, smartfoni i internet su više od jedne decenije dio svakodnevice više od dvije milijarde ljudi. Putem interneta se danas može trgovati, učiti, naručiti hrana, slušati muzika ili igrati igrice.

Također, globalna pandemija je stavila akcenat i na 'remote learning' - učenje na daljinu, kao i video sastanke putem aplikacija kao što je Zoom.

Ipak, internet, računari i smartfoni se sve više koriste i u kriminalne svrhe. Većina ljudi i ne zna da je 'b' - web sajtovi, aplikacije i email samo 'vrh' cijelog Interneta, te da postoji ogroman dio globalne mreže kojoj se ne može pristupititi običnom pretragom.

Piše: Ivan Trajković za Radiosarajevo.ba 

Mračni internet i hakerske grupe

Često nazivan 'Mračni internet' (Dark Web), ovaj dio globalne informacione super-mreže također ima web sajtove i internet stranice, ali se one ne završavaju klasičnim domenima (poput com, net, rs i slično). Za pristup ovakvim stranicama je potreban i poseban web pretraživač, kao što je 'Tor'. Većina sajtova na 'Mračnom internetu' ima domen "oninon" ili koriste dinamičke IP adrese (niz od nekoliko brojeva).

Ne treba napominjati da je ovakav način komunikacije često korišten od strane kriminalaca za trgovinu oružjem, drogom i ilegalnim supstancama. Međunarodne agencije su još 2011. godine u velikoj akciji zatvorili 'najveću onlajn pijacu' na 'mračnom webu' Silk Road, koja je bila 'robna kuća za narkotike'. Od tada se pojavljivalo nekoliko sličnih sajtova, koji su također ugašeni.

Svjetski ekonomski forum (WEF) je još 2018. godine upozorio da se na 'Mračnom internetu' sve češće može nabaviti i oružje - od ličnog do automatskog. Veliki dio ovog oružja potiče iz zemalja bivšeg SSSR-a, sa ratišta u Siriji, ali i iz bivših republika SFRJ. Posljednjih godina, sve češće se nudi i potpuno novo oružje, uglavnom ukradeno iz velikih skladišta ili prilikom transporta.

Treba reći i da sam po sebi 'mračni internet' nije nelegalan (kao ni sam pretraživač 'Tor'), te da on jednostavno koristi drugačiju tehnologiju u odnosu na 'javni' internet (World Wide Web). 'Tor' pretraživač i email usluge sa potpunom anonimnošću (poput Proton Maila) su u današnjem svijetu i jedini način za izvještavanje i slanje informacija iz područja zahvaćenih ratom, područja koja su pod kontrolom terorista ili iz zemalja sa totalitarnim režimima. Tako je 'Tor' i dalje jedini način da novinari neometano i sigurno izvještavaju iz Sirije, Jemena ili Šri Lanke.

Također, zahvaljujući ovoj tehnologiji, nekoliko 'zviždača' (whistleblowers) mogu da izvještavaju o stanju ljudskih prava i represiji režima Kim Jong-Una u Severnoj Koreji. Jamal Khashoggi, novinar i aktivista ubijen u konzulatu Saudijske Arabije u Istanbulu, godinama je koristio 'Tor' browser, sumnjajući da se njegova komunikacija prati i nadgleda, što se u istrazi ispostavilo i kao tačno - on je bio praćen putem svog smartfona, uz pomoć veoma naprednog špijunskog softvera 'Pegasus' izraelske proizvodnje.

Samo pošalji poruku

Prije desetak dana, u velikoj međunarodnoj policijskoj akciji, uhapšeno je 48 lica u Njemačkoj, Holandiji, Belgiji i Poljskoj. Međunarodna akcija je obuhvatala i pretragu 79 kuća i imanja, a zaplijenjeni su računari, smartfoni, SIM kartice i automobili.

Većina uhapšenih su bili administratori aplikacije pod imenom 'Exclu', kao i istoimenog web sajta. Ova grupa je naplaćivala od 500 eura (1.000 KM) do 900 eura (1.800 KM) za nekoliko meseci pristupa ovoj aplikaciji, za koju su tvrdili 'da ne može biti hakovana'. Sama aplikacija je služila za dopisivanje, i imala je mogućnost slanja tekstualnih poruka i fotografija, kao i posebne vrste dokumenata nazvanih 'notes'.

Gotovo svi korisnici ove 'usluge' su bili pripadnici kriminalnih grupa i narko kartela širom Evrope.

Holandska policija procjenjuje da je bilo ukupno oko 3.000 korisnika ove aplikacije, od kojih oko 700 holandskih državljana. 'Exclu' je tvrdio da njihova aplikacija ne može biti praćena, te da (navodno) omogućava uslugu 'remote wipe' brisanja svih poruka jednim klikom. Policija je također zaplijenila i servere ove aplikacije, te ona više ne funkcioniše.

Zahvaljujući prekidu rada ove aplikacije, policija u Belgiji je došla do novih saznanja, koja su dalje dovela do otkrića i zaplijene dvije laboratorije za proizvodnju narkotika, nekoliko kilograma neimenovane supstance, i oko četiri miliona eura (oko osam miliona KM).

Njemačka policija je sprovodila istragu o 'Exclu' aplikaciji i ljudima iza nje još od 2020 godine. Dio aplikacije se nalazio na najčuvanijem serveru u Evropi (CB3ROB) poznatom i kao 'Cyberbunker', koji je bio lociran u bivšem NATO podzemnom bunkeru u Zeelandu u Njemačkoj, dok se drugi nalazio u također bivšem vojnom bunkeru o regionu Traben-Trarbach.

Njemačke vlasti su gotovo pola godine dešifrovale podatke sa ovih servera, budući da su bili zaštićeni šifrom tj. standardom 'AES-256', koju koristi i NATO, Američka mornarica (NAVY), kao i Armija Rusije.