Rebiya Kadeer, ujgurska disidentkinja, i dalje želi dogovor

Vlada u pokrajini Xinjiang je odbacila ponudu za direktni dijalog s ujgurskom disidenticom u egzilu Rebiyom Kadeer, optuženoj u Kini da je podržavala nemire koji su u toj regiji na sjeverozapadu zemlje izbili u julu, objavila je u četvrtak štampa.

Kadeer je u utorak u Bruxellesu izjavila kako je spremna za direktni razgovor s kineskim vlastima o boljoj sudbini njene zajednice i o njenom samoodređenju.

Dnevni list Global Times je objavio da je glasnogovornica vlade u toj regiji na sjeverozapadu Kine odbacila tu mogućnost.

Disidentica je govoreći pred komisijom za ljudska prava Evropskog parlamenta u Bruxellesu zatražila od EU da zahtijeva od Pekinga "nezavisnu istragu" o neredima koji su izbili 5. jula u regionalnoj prijestonici Urumqi, u kojim je bilo 197 mrtvih prema podacima vlasti, a prema njenoj procjeni puno više.

Kineske vlasti optužuju Rebiyu Kadeer da je izazvala nerede 5. jula, što ona negira. Disidentica živi u egzilu u SAD-u otkako je oslobođena iz kineskog zatvora 2005. godine.

Xinjiang je autonomna regija naseljena pretežno muslimanima, posebno Ujgurima, a to je zajednica od osam miliona stanovnika koji govore turski jezik i koji smatraju da su često žrtve političke, kulturne i vjerske potlačenosti.


Majka pokreta Ujghura


Nasilje koje se događalo Xinjiangu, ostavilo je mnoge Ujgure u siromaštvu i beznadežnosti. Mnogima su ubijeni voljeni, drugi nisu mogli stupiti u kontakt sa prijateljima i plaše se da će biti gore.

Nered i racija u Urumqiju, glavnom gradu Xinjiang regije, pokazali su se kao prilika za Ujgure.

Ujguri su muslimanska etnička manjina u zapadnoj Kini. U julu su se približili stajalištima Tibetanaca u smislu publiciteta u borbi za ljudska prava u Kini.

Rebiya Kadeer koja ima 63 godina vatrena je predstavnica Ujgura u dijaspori. U vrijeme nereda, vodila je proteste ispred kineske ambasade u Washingtonu.

"Ovo je momenat Ujgura a Kadeer je naša majka"

„Svaki dan Ujguri umiru! Smatram sebe glasom miliona Ujgura. Smatram sebe njihovim suzama!“ – govorila je Kadeer.

„Ona je simbol mira i majka moje zemlje“, kaže Amir Kashgari (19) koji je imigrarao sa porodicom kao dijete.

Zvanična Kina kaže daje uloga Kadeer u nedavnom krvoproliću više od simbolične. Zvaničnik Associated Pressa kaže da ima snimljenu Kadeer kada je telefonom razgovarala sa rodbinom u Urumqiju i raspravljala o demonstracijama dok su trajale.

Kadeer odbacuje optužbe navodeći da je zvala mamu da je upozori na moguće nerede za koje je saznala na internetu, te da joj kaže da ostane kod kuće.

Demonstracije Ujgura u Urumqiju bile su odgovor na napad na Ujgure u jednoj tvornici mjesec ranije.

Demonstracije su se pretvorile u nasilje kada su Ujguri napali Kineze, koji su većina, i njihove poslovne ljude. Nasilje je preraslo u borbe između Ujgura i Kineza te su pozvane vojne trupe.

Vlasti Kine naknadno su izvijestile o 156 ubijenih dok Ujguri tvrde da je umrlo na stotine ljudi.

Kadeer krivi Kinu i tvrdi da je njena politika izazvala nered


Metaforička majka miliona, Kadeer ima jedanaestoro svoje djece. Dva njena sina su u zatvoru u Kini.

Bivša pralja, izgradila je uspješan posao u trgovini, maloprodaji i restoranima, a od strane vlade pozdravljena je kao dokaz da postoji prilika u Kini. Pridružila se vladinom nacionalnom savjetodavnom tijelu.

Svoj položaj u savjetodavnom tijelu je koristila za podršku pitanja Ujgura i govorila protiv onog što je smatrala napadom na njihova prava i kulturu.

Osuđena je na zatvor 1999. godine za namjerno „proslijeđivanje obavještajnih podataka" u obliku javno dostupnih novinskih članaka strancima. Oslobođena je 2005. godine, kad je izbjegla u SAD. Kineski zvaničnici tvrde da Kongres Ughara propagira nasillje.

Od tada je predsjednica Američkog udruženja Ughara, koje se zalaže za hiljadu i više Ujgura u SAD i predsjednica Svjetskog kongresa Ughara, krovne grupe za oko dva miliona Ujgura izvan zapadne Kine.

„Ona je važna ličnost zato što je žena, zato što je muslimanka, zato što je otvorena i zato što je majka. Već dugo postoji potreba pokreta za centralnom figurom na koju se mogu pozvati da ih predstavlja“, kaže Linda Benson, profesor na Okland Univerzitetu u Michiganu, koja je specijalizirala za zapadnu Kinu.

Religijski i lingvistički progoni

Između osam i deset miliona Ujgura živi u Kini, gdje se, kako oni kažu, suočavaju sa religijskim i progonima na osnovu jezika.

Nekolicina Ujgura je provelo godine u Guantanamu pod optužnicom za terorizam.

„Kineska vlada nas steže, šta želi moj narod je isto ono što i ja želim, a oni žele slobodu“ – kaže Kadeer.

Izdvajajući Kadeer, kineski zvaničnici mogu je optužiti za jačanje pokreta izvan Kine prije nego nezadovoljstvo kući. Ali u isto vrijeme stručnjaci za pokret Ujgura tvrde da su zvaničnici Kine samo ojačali status Kadeer kao heroine na koju se Ujguri mogu osloniti.

„Ona je nevjerovatno topla, karizmatična, pristupačna osoba. Čak iako ne govorim ujgurski jezik, ona je osoba koja animira, čini se kao da znate šta govori, tako je neodoljiva“, kaže Sophie Anderson, azijska predstavnica Human Rights Watcha.

„Moram naučiti da je dijelim sa svima, svima u mojoj zemlji, svima ovdje. Ona je posebna majka, ona je majka sviju“, riječi su njene kćerke.

radiosarajevo.ba