Navijačko nasilje kao politički projekat

U Srbiji gotovo da nema važnijeg sportskog događaja koji ne padne u sjenku huliganskih ispada. Sprega države, tajnih službi i podivljalih navijačkih grupa kao da je stvorila začarani krug na koji gotovo svi gledaju s neskrivenim gnušanjem, ali pred kojim svi nijemo stoje, prihvatajući te izopačene veze kao nešto na šta se bez mnogo talasanja treba naviknuti, piše Aljazeera.net.

Posljednji ispad srbijanskih huliganskih grupa skrivenih iza navijačkih boja sportskih klubova, dogodilo se tokom košarkaškog derbija između Partizana i Crvene zvezde u Kragujevcu. U društvu u kojem su nasilje i divljanje kvazinavijačkih grupa postale gotovo uobičajene pojave, organi reda i bezbjednosne službe ponovo su bili iznenađeni tako da je finalna utakmica kupa Radivoja Koraća bila prekinuta i odigrana iz dva dijela i to u dva različita dana.

U iščekivanju izricanja kazne

Navijači Partizana, foto: Guardian.co.uk

Kragujevačka epizoda je, nažalost, tek jedan u nizu crnih bisera koji su posljednjih godina postali obilježje Srbije. Ne tako davno, u oktobru prošle godine, bili smo svjedoci rasističkih vrijeđanja i tuče na fudbalskom terenu tokom utakmice mladih reprezentacija Srbije i Engleske u Kruševcu. Da nezgoda tokom tog incidenta bude veća, postarali su se mladi reprezentativci Srbije koji su izazvali tuču sa protivničkim igračima na terenu zbog čega fudbalska Srbija još uvek živi u iščekivanju izricanja kazne koja bi mogla ići čak i do suspenzije iz svih međunarodnih takmičenja na nekoliko godina.

Pokazivanju bokserskih vještina mladih srbijanskih fudbalera prethodili su brojni incidenti od kojih su posebnu pozornost međunarodne javnosti i fudbalskih udruženja izazvali brutalno ubistvo francuskog navijača Brisa Tatona u centru Beograda, ali i onaj u Genovi neposredno pred početak susreta fudbalskih reprezentacija Italije i Srbije.

Zbog divljanja navijača iz Beograda, taj meč na kraju nije ni odigran, a umesto fudbalskog dvoboja dvije reprezentacije, bitka se prenijela na ulice Genove gdje su italijanski karabinjeri s mukom savladali nekoliko stotina drogiranih i pobješnjelih huligana iz Srbije.

Uprkos brojnim incidentima, u kojima je bilo čak i smrtnih ishoda, u Srbiji nikada nije pokrenuta ozbiljnija sistematska borba protiv nasilja na sportskim terenima i huliganskih ispada na ulicama srbijanskih gradova. Iako je bilo događaja, poput onog u Genovi ili ubistva francuskog navijača, koji su do te mjere zgrozili i mobilisali domaću javnost da su čak i političari bili primorani na javna obećanja da će stati na put huliganizmu u zemlji, sve je po pravilu ostajalo samo na riječima.

Složni - bez rješenja

Željko Ražnatović Arkan, foto: Kurir-info.rs

Gotovo da ne postoji problem u Srbiji oko kojeg se javnost, građani i, bar deklarativno, političari više slažu, a na čijem rješavanju je manje urađeno. Ključne razloga za postojanje ove, naizgled, paradoksalne situacije treba tražiti u čvrstim vezama između navijačkih grupa i državnih bezbjednosnih struktura koji datiraju još iz vremena bivše Jugoslavije.

Navijačke grupe na ovim prostorima tradicionalno su bile sjecište raznoraznih bezbjednosno zanimljivih lica, zbog čega su tajne službe u njima prepoznale neiscrpan rezervoar za regrutaciju ljudi za najprljavije poslove s one strane zakona. Gotovo da nema potrebe podsjećati da su krvavi ratovi na prostorima bivše Jugoslavije započeli upravo obračunima na i oko fudbalskih terena, da su se pripadnici raznih paravojnih formacija, koje su divljale na ratištima u Hrvatskoj i Bosni, po pravilu regrutovali iz srbijanskih navijačkih grupa.

Ilustrativan primjer takve prakse bila je takozvana Srpska dobrovoljačka garda Željka Ražnatovića Arkana, koji je kao vođa beogradskog podzemlja jedno vrijeme prvo predvodio navijače Crvene zvezde, da bi potom uz pomoć srbijanskih tajnih službi formirao svoju paravojnu formaciju koja je za potrebe tadašnjeg režima obavljala najprljavije poslove na ratištima u okolnim državama.

Drugi zadaci

Tužno ali istinito: ženski huligan, foto: Nbcnews.com

Iako su, po završetku ratnih dešavanja devedesetih, navijačke falange dobile neke druge zadatke, one su ostale pod kontrolom istih gospodara. Pošto je nestalo frontova, huligani su počeli da se koriste za unutrašnje obračune. Oni su upotrebljavani kao idealno sredstvo za dozirano podsticanje uličnog nasilja kao sredstva za disciplinovanje državnih političkih sturktura, ali i kao efikasni mehanizam za kontrolu kriminalnih tokova, posebno kao najveće organizovane distributivne mreže na domaćem tržištu narkotika. Službe su u navijačkim grupama prepoznale više nego korisno sredstvo za uticaj na političke prilike, ali i kao mogućnost za kontrolu domaćih kriminalnih tokova i potencijalno destabilizujućeg faktora u državi.

Umjesto da se izgrednicima i kriminalcima država suprotstavi sistematskim mjerama, po ugledu na razvijene zemlje Zapadne Europe, u Srbiji je primjenjen metod kriminalnog partnerstva tajnih službi i huliganskih grupa.

Iako se ne može sa sigurnošću tvrditi da je to državni projekat, više je nego očigledna nemoć države pred huliganima i njihovim grupnim i pojedinačnim izgredima. Ono što u toj mračnoj koaliciji nije do kraja osvjetljeno jeste to da li su huligani pod zaštitom države voljom političkih i bezbjednosnih struktura ili je njihov privilegovan položaj plod ucjenjivačkog potencijala i uticaja otuđenih centara moći na političke tokove u Srbiji. Simptomatičn je, međutim, podatak da se političari prosto utrkuju ko će bolju poziciju da zauzme u propalim klubovima i nacionalnim sportskim savezima.

Veliko interesovanje političara

Navijači Rada protiv Parade ponosa, foto: Hercegovina.info

Ako se posmatraju dva zasebna perioda, jednog u kojem je političkom scenom Srbije dominirao Vojislav Koštunica i onog pod upravom Borisa Tadića, vidljivo je da je Koštuničin režim imao znatno viši stepen saradnje sa huliganskim grupama sa kojima je čak organizovao i zajednički ulične demonstracije povodom proglašenja kosovske nezavisnosti, koje su završile paljenjem zapadnih ambasada u Beogradu!

U vrijeme režima Borisa Tadića, međutim, vladini zvaničnici su s jedne strane javno osuđivali ulične izgrede huliganskih grupa, da bi, na drugoj strani, kada je trebalo preduzeti odlučnu akciju protiv njih, djelovali uplašeno i nemoćno pred vinovnicima incidenata koji su sablažnjavali domaću i međunarodnu javnost. Takvo držanje vodećih političkih aktera ukazuje da su nasilničke falange korištene kao sredstvo prijetnji i ucjena državnih isntitucija od strane otuđenih centara moći.

Promjenom režima u Beogradu, čini se da su se na vlasti ponovo našli oni koji imaju mnogo više razumjevanja za narko-bande pod zastavom navijača najvećih srbijanskih klubova. Otuda ne treba da čudi veliko interesovanje političara iz redova aktuelnih vlasti za stanje u najvećim fudbalskim i košarkaškim klubovima, koji odavno postoje jedino radi pranja novca, nameštanja utakmica, preprodaje ono malo talentovanih sportista koji budu primjećeni od strane svetskih skauta, a jedna od osnovnih djelatnosti postala im je i kontrola kriminalnih grupa i njihovog tržišta droge. U međuvremenu, sportski događaji koje ti klubovi priređuju kao, bar na papiru, njihove osnovne djelatnosti, postali su samo loše skrojen paravan za najrazličitije oblike kriminalnih aktivnosti.