Neven Anđelić: Dobar musliman i dobar Evropljanin (III)

Piše: Neven Anđelić

Bošnjački političari i dio javnosti nerijetko nazivaju Tursku majkom kako što je Miljenko Jergović svjedočio u svom nedavnom tekstu u „Oslobođenju“. Odnos Evrope i islama moguće je približno istinito sagledati kroz prizmu Turske, a samim time i mogući razvoj odnosa sa Bosnom i Hercegovinom ukoliko bi definitivno prevladala politička opcija među bošnjačkim biračima koja majčinstvo vidi na Bosforu. Ova sekularna država odgovara Evropskoj uniji kojoj onda ista ta Unija prigovara zbog nepoštivanja ljudskih prava. Kada bi se poštovala ljudska prava, vojska stavila pod potpunu kontrolu države i njenih legitimno izabranih predstavnika, vrlo vjerojatan ishod bila bi vjeri privržena nacija s teističkim društvenim uređenjem koje ne bi odgovaralo Evropskoj uniji. Liberalni krugovi ovog društva izgleda da su se našli zarobljeni u ovom začaranom krugu. U istoj situaciji je i EU pošto ne mogu predugo odugovlačiti proces integracije Turske: što je duže odgađanje to su snažnije antisekularne snage u Turskoj.

U Francuskoj je sekularni establishment uz puno protivljenja i javne diskusije usvojio zakon kojim se brani nošenje upadljivih vjerskih simbola u školama. U Turskoj su iste dileme prisutne u društvu. Supruge i predsjednika i premijera nose marame što je predmet javnih diskusija. Kada je 2007. godine razmatrana podobna osoba za novog predsjednika države, popularni premijer Recep Erdogan odlučio je ne kandidovati se jer je bio svjestan mogućeg protivljenja sekularne elite, nadasve vojnog vrha. Umjesto njega je kandidovan i izabran tadašnji ministar vanjskih poslova Abdulah Gul, koji pripada istoj stranci kao i premijer.

I najbanalniji simbol se vaga ne samo u Turskoj već širom evropskih prijestolnica pa tako i obična činjenica koji modni trend slijedi supruga vodećeg političara. Kada je tokom rata u Bosni i Hercegovini održana humanitarna fudbalska utakmica, turska premijerka je bila u gledalištu sa suprugom Alije Izetbegovića, koja je sopstveni modni izražaj ukrasila maramom. Ista nije krasila glavu Tansu Ciller. Nedokazivo je ali ne i isključivo zamisliti da je ta činjenica poslužila nekim analitičarima na zapadu da protumače moguće smjernice politike bošnjačkog vodstva u Sarajevu.

Uostalom, da li je moguće istinski odgonetnuti ideološke planove političara u Sarajevu i njihove političke “meke”: da li je ona u Maleziji ili Belgiji? Kada to očito nije lako, onda se razni simboli tumače kako kome to odgovara ili barem izgleda očito u određenim trenucima. Koja politička snaga dozvoljava dvojici priučenih seljačića da se predstave kao novi talas biznismena koji su obučeni u Maleziji. Prvo započnu i nikada završe oblakodere u Sarajevu, potom zatraže i skoro dobiju koncesiju za izgradnju dijela autoputa i napokon potpuno nestanu sa scene ostavivši samo dugove i nikada završeno ruglo u sred glavnog grada. I javnosti ih zamjenjuje novi malezijski project: halal park u blizini Gračanice. Idiotluk da će investicija od 100 miliona eura donositi godišnje 500 miliona iste valute istovremeno je plasirana u javnost i sada je već teško opovrgnuti da takav povrat investicija ne postoji nigdje u svijetu. Slični profiti postizani su samo za vrijeme zlatne groznice u Californiji i rata u Bosni i Hercegovini. Da je ovakva zarada moguća bez obzira na male uložene i potencijalno zarađene svote, a sto miliona eura jeste mala investicija, vodeće firme svijeta bi se utrkivale za ovaj ugovor a ne izvjesni Širbegović.

Simptomatično je da većina velikih investicija koje navodno privuče u Bosnu i Hercegovinu bošnjačko političko rukovodstvo dolazi iz muslimanskog svijeta. Gdje je onda interes države i društva; u Evropi ili Maleziji, ili Libiji ili Kuvajtu, Saudijskoj Arabiji, Pakistanu...? Mali incident je potreban da prizove briselske analitičare da pokušaju odgovoriti na sva ova pitanja. Taj odgovor onda dodatno otežava vizni režim, status zemlje i opšte perspektive.

Pompezno otvaranje “prvog islamskog shopping centra u Evropi” potpuno je beznačajno iz evropskih perspektiva. Ono što je za Brisel zanimljivo je ko je uložio novac i zašto. Bas kao i “halal park”, ovaj centar ne odgađa proces pridruživanja. Opšta politička atmosfera, ponašanje i flertovanje bošnjačkih vođa sa ultrakonzervativnim islamskim krugovima u svijetu su razlozi zaostajanja Bosne i Hercegovine za jednom Albanijom koja također ima značajnu populaciju islamske vjeroispovijesti. Stoga vjera sama po sebi nije problem koliko političko tumačenje islama u sarajevskim krugovima.

Prisustvo islamske vjeronauke u sarajevskim obdaništima samo je dodatni znak mogućeg udaljavanja cjelokupnog društva od osnovice evropskih ideja. Ponavljam, ne islam sam po sebi već njegova interpretacija u Sarajevu je nešto što duboko sekularizovana Evropa teško razumije. Evropska mjerila ne postoje zaista kao takva; nedjeljom su prodavaonice otvorene bas kao i svaki drugi dan, kao u Londonu, dok u jednako evropskom Salzburgu, nije najmudrije ne kupiti hljeb i mlijeko subotom. Stoga je moguće uvesti sopstvena pravila o ulozi religije u društvu i pridružiti se Evropi. Međutim, islam sam po sebi je pitanje koje je donedavno bilo strano Evropskoj uniji. Dodavši tome problem sarajevskih političkih stremljenja u suprotnom smjeru od Brisela, opšteprisutnu ulogu Islamske zajednice u političkom životu, onda je moguće zapitati se da li je moguće s takvom interpretacijom uloge islama biti i dobar Evropljanin.

Možda je zanimljiv slučaj dodjele statusa počasnog građanina Sarajevskog kantona. Nakon gubitka izbora u glavnom gradu, bošnjački nacionalisti poigrali su se igre dodjele ovog statusa koji se u svijetu običava dodijeliti ili na gradskom ili na državnom nivou. Posto na nivou države konsenzus ne može biti postignut, a u gradu nemaju vlast, kantonalna skupština proglasila je Recepa Erdogana počasnim stanovnikom kantona zbog “izuzetne zasluge u pružanju podrške u pravednoj borbi za odbranu Sarajeva i BiH, kao i razvijanju odnosa među ljudima različitih nacija, vjera i kultura, na načelima demokratičnosti, humanosti i tolerancije”.

Ovaj turski političar poznat je po vatrenom govoru u kojem je ustvrdio da "nemoguće je biti sekularan i musliman u isto vrijeme. Stalno govore da je sekularizam ugrožen. Biće ugrožen ako to ova nacija hoće. To ne možete spriječiti. Islamska nacija čeka na ustanak muslimanske turske nacije. Mi to hoćemo. Ova pobuna će početi.”

Ovo je dio govora najnovijeg počasnog građanina Sarajevskog kantona. Bošnjački nacionalistički političari očito cijene njegovu ideologiju za razliku od Kemala Ataturka čije ime ne nosi nijedna ulica u Sarajevu iako mnogi tamošnji političari tvrde da im je Turska majka. Utemeljitelj moderne Turske im očito nije blizak kao ni njegove ili opšte evropske ideje sekularizma. Zbog ovakvog odnosa je moguće da biti musliman postane prepreka u procesu evropskih integracija. Problem je u odnosu vodenih političara prema islamu, a ne običnih vjernika/građana. Otežavajuća okolnost je što ti građani/vjernici biraju takve političare.

Vezano: Dobar musliman i dobar Evropljanin (I)
Vezano: Dobar musliman i dobar Evropljanin (II)

radiosarajevo.ba