Stravinski: poetika muzike

Igor Stravinski (1882-1971) genijalna je i kompleksna umjetnička figura u muzici 20. stoljeća. No, kao što niti čitavo to stoljeće, pa i ovo u kojem trenutno živimo, ne možemo stilski odrediti, već definirati samo kao vrijeme pluralizma stilova i tehnika, tako ni stvaranje Stravinskog nije pripadalo nekom specifičnom pravcu.

Stravinski je umjetnik koji je istraživao muziku i njena značenja cijeloga života, i u svome promišljanju muzike ustanovio i vlastitu filozofiju, opisanu u njegovoj Poetici muzike. On je jedan od rijetkih kompozitora što je ličnu muzičku estetiku i verbalizirao – imao je  estetski ideal koji je muzički znao i oblikovati. Između ostalog, vjerovao je da muzika ne može izraziti ništa izvan sebe same, da ona jeste rezultat čina pojedinca, ali da je umjetnički izraz za sebe, te podložna samo raznim iskustvima i tumačenjima. U antiromantičarskom maniru držao je da muzičko djelo ne nastaje kao posljedica neobjašnjive inspiracije s onu stranu svakodnevnog života, već kao rezultat marljiva i disciplinirana kompozitorskog rada.

Stravinski je upravo bio iznimno vrijedan u svome stvaranju, težeći uvijek naprijed, ali ne i po svaku cijenu. Vrijeme u kojem je on djelovao oslikavale su i savremene tendencije napuštanja tradicije tonaliteta i melodije, međutim,  Stravinski nije u potpunosti pripadao ovim radikalnim nastojanjima. Smatrao je da novo ne mora značiti i napredak, a sam je bio okrenut tekovinama klasike, no u aktuelnom kontekstu, sa novim tehnikama i postupcima, usmjeren istovremeno i prema budućnosti. Theodor Adorno, znameniti njemački filozof i muzikolog, kazao je zato da se Stravinski trebao roditi dvjesto godina ranije, stajući radije na stranu Schönbergovih atonalitetnih nastojanja, koja su razbila tradicionalne tonske odnose u vertikalnom i horizontalnom smislu. Stravinski se i dalje držao i melodije i tonalitetnog uporišta, njegujući i klasične forme poput onih Pergolesijevih. Prema Adornu šarlatanstvo, ali u stvarnosti pozivanje na prošlost kroz individualnu prizmu jednog savremenog i naprednog kompozitora, koji je uz to potkrijepio svoje djelo i filozofskim stavom, zapravo je samo po sebi bilo novina u muzici 20. stoljeća.

Djelo Stravinskog  određeno je svojim trima fazama, a njegov život periodom u rodnoj Rusiji, Evropi i Americi.  Stravinski je započeo svoj kompozitorski rad kao nastavljač tradicije ruske muzičke klasike, potom se u svojoj drugoj, neoklasicističkoj stvaralačkoj fazi vratio određenim formama prošlosti, da bi u svome trećem periodu komponovanja, nakon Schönbergove smrti 1951. godine, počeo diskretno koristiti njegovu tehnniku dodekafonije, iako ne otvoreno u atonalitetu. Iz prvoga i drugog stadija dolaze i kompozitorova najznačajnija djela, među kojima naročito mjesto zauzimaju baleti.

U ovom izdanju emisije Art of Sound slušamo muziku za balete Le Sacre du Printemps, (Posvećenje proljeća) te Apollon Musagète (Apolon, vođa muza).

Le Sacre du Printemps, kojeg su onomad neki zlobnici i konzervativci nazvali i ''Massacre du printemps'', bilo je neobično djelo prožeto arhaičnošću i paganskom tematikom, smješteno u srce prirode, gdje se slavi obnova zemljine snage i plodnosti, te veliča život u njegovoj sveukupnoj besmrtnosti – stalnom rađanju i umiranju. Muzika baleta je u skladu sa pričom koju opisuje - jednako nemirna, nerijetko prožeta gotovo barbarskom surovosti disonance i politonalitetnih harmonija, ritmički kolebljiva, nestalna i složena. Godine 1913, kada je djelo prvi put izvedeno (u prvoj fazi rada Stravinskog), činilo se kao donekle revolucionarno, pa čak i drsko.

Iz druge, neoklasicističke faze djelovanja Igora Stravinskog datira Apollon Musagète (1928), koji oživljava klasičnu muzičku tradiciju, barokno vrijeme Lullyja i francuske uvertire. Priča se odvija oko Apolona, božanstva muzike, kojemu dolaze u posjetu tri muze – Terpsikora, muza plesa i pjesme, Polimnija, muza retorike i Kaliopa, muza poezije. Apolon upućuje muze u njihove umjetnosti i odvodi ih na Parnas.

Djela izvode Londonski simfonijski orkestar i Kraljevska filharmonija.