ART OF SOUND: Toru Takemitsu

Večerašnja emisija Art of Sound (emituje se svakog četvrtka u 22h) predstavlja rad japanskog kompozitora i teoretičara muzike koji je prvi među svojim zemljacima priznat od strane svjetske muzičke javnosti.

Toru Takemitsu (1930-1995) svoju je kompozitorsku i teoretsku djelatnost zasnovao pretežito na dugogodišnjem predanom samostalnom radu, bez institucionalne formalne naobrazbe. Još kao četrnaestogodišnjak je unovačen u vojsku tadašnjeg japanskog nacionalističkog sistema kada je, ironično, prvi put dospio u kontakt sa klasičnom muzikom Zapada, slušajući je krišom sa kolegama vojnicima na improviziranom gramofonu. Tada se počeo nepovratno zaljubljivati u zapadnjačku muzičku tradiciju, a udaljavati od vlastite, japanske, koja će za njega postati sinonimom ratnog Japana. Tek nešto kasnije uočit će da u svoja djela nesvjesno inkorporira elemente japanske tradicijske kulture, koje je prvotno pokušao eliminirati ali im se kasnije prepustio konstatirajući da je logika njegove kompozicione misli potrgana i da je tradicijska japanska muzika preuzela njegovo srce bez mogućnosti povrata. Tako je Takemitsu kombinirao u svojim kompozicijama iskustva zapadnjačke klasične muzike i svoje vlastite muzičke kulture, koristeći veoma karakteristične lokalne instrumente kao što su shakuhachi flauta ili kratkovrata leuta biwa. Tragao je za specifičnim bojama u nekonvencionalnim konstruktima ansambala, koji se protive ustaljenim kompozitorskim pravilima. Pojam boje ali i koncept vremena Takemitsu je usvojio, između ostalog, i iz rada Olivier Messiaena i Claude Debussyja, koji su bili njegovi vjerni uzori. Sa Messiaenom je Takemitsu imao jednom i priliku realizirati trosatni čas, nakon kojeg je francuskom kompozitoru uputio muzički hommage,  a po njegovoj smrti izjavio da je mu je bio neka vrsta spiritualnog mentora. Međutim, važno je istaknuti da je ono posebno značajno u Takemitsuovom radu, utjecaj i povratak japanske tradicije, umjetnik dugovao i John Cageu uz čiji je rad inspiriran i istočnjačkom tradicijom spoznao vrijednost vlastite tradicijske kulture, njene složenosti uhvaćene nekada u samo jednom tonu odsviranom na shakuhachiju, zvuku koji je u stanju ''transportovati naš razum jer je od ekstremne kompleksnosti (...) već cjelovit u sebi samom.'' U svome radu, oblikovanom i navedenim utjecajima, Toru Takemitsu ipak se distancirao od strogih kompozicionih pravila, njihovih formula i kalkulacija, vjerujući da je važno da ''zvuci imaju slobodu da dišu. (...) Kao što čovjek ne može planirati svoj život, tako ne može planirati niti muziku.''

Iza sebe je Toru Takemitsu ostavio niz radova, proizvedenih u raznim tehnikama komponovanja ali sa jednim slobodnim i individualnim pristupom. Među njima su orkestralna i kamerna djela, kompozicije za soliste i orkestar, klavir i gitaru, elektronička i muzika za film.

U večerašnjoj emisiji slušamo djela November Steps, za biwu, shakuhachi i orkestar (1967), Asterism za klavir i orkestar (1967), Green za orkestar (1967), Requiem za gudački orkestar (1957) (koji je u posjeti Japanu 1958. godine slučajno čuo i Igor Stravinski i djelo ocijenio kao iskreno i strastveno), i The Dorian Horizon za 17 gudača (1966). Djela izvodi uz soliste Kinshi Tsurutu (biwa) i Katsuyu Yokoyama (shakuhachi), te Yuji Takahashija (klavir), Toronto Symphony orkestar. Dirigent je Seiji Ozawa, koji je o Takemitsuu jednom prilikom napisao: ''Veoma sam ponosan na mog prijatelja (...). On je prvi japanski kompozitor koji je pisao za svjetsku publiku i postigao internacionalno priznanje.''