ART OF SOUND: Stravinski vs. The Bad Plus

Večerašnja emisija Art of Sound (emituje se svakog četvrtka u 22h) predstavlja novo muzičko viđenje jednog klasičnog muzičkog komada Igora Stravinskog.

Igor Stravinski (1882-1971) genijalna je i kompleksna umjetnička figura u muzici 20. stoljeća. No, kao što niti čitavo to stoljeće, pa i ovo u kojem trenutno živimo, ne možemo stilski odrediti, već definirati samo kao vrijeme pluralizma stilova i tehnika, tako ni stvaranje Stravinskog nije pripadalo nekom specifičnom pravcu. Stravinski je umjetnik koji je istraživao muziku i njena značenja cijeloga života, i u svome promišljanju muzike ustanovio i vlastitu filozofiju, opisanu u njegovoj Poetici muzike. On je jedan od rijetkih kompozitora što je ličnu muzičku estetiku i verbalizirao – imao je  estetski ideal koji je muzički znao i oblikovati. Između ostalog, vjerovao je da muzika ne može izraziti ništa izvan sebe same, da ona jeste rezultat čina pojedinca, ali da je umjetnički izraz za sebe, te podložna samo raznim iskustvima i tumačenjima. U antiromantičarskom maniru držao je da muzičko djelo ne nastaje kao posljedica neobjašnjive inspiracije s onu stranu svakodnevnog života, već kao rezultat marljiva i disciplinirana kompozitorskog rada.

Stravinski je upravo bio iznimno vrijedan u svome stvaranju, težeći uvijek naprijed, ali ne i po svaku cijenu. Vrijeme u kojem je on djelovao oslikavale su i savremene tendencije napuštanja tradicije tonaliteta i melodije, međutim Stravinski nije u potpunosti pripadao ovim radikalnim nastojanjima. Smatrao je da novo ne mora značiti i napredak, a sam je bio okrenut tekovinama klasike, ali u aktuelnom kontekstu, sa novim tehnikama i postupcima, usmjeren istovremeno i prema budućnosti. Theodor Adorno, znameniti njemački filozof i muzikolog, kazao je zato da se Stravinski trebao roditi dvije stotine godina ranije, stajući radije na stranu Schönbergovih atonalitetnih nastojanja, koja su razbila tradicionalne tonske odnose u vertikalnom i horizontalnom smislu. Stravinski se i dalje držao i melodije i tonalitetnog uporišta, njegujući i klasične forme poput onih Pergolesijevih. Prema Adornu šarlatanstvo, ali u stvarnosti pozivanje na prošlost kroz individualnu prizmu jednog savremenog i naprednog kompozitora, koji je uz to potkrijepio svoje djelo i filozofskim stavom, zapravo je pomenuto samo po sebi bilo novina u muzici 20. stoljeća.

Djelo Stravinskog  određeno je svojim trima fazama, a njegov život periodom u rodnoj Rusiji, Evropi i Americi.  Stravinski je započeo svoj kompozitorski rad kao nastavljač tradicije ruske muzičke klasike, potom se u svojoj drugoj, neoklasicističkoj stvaralačkoj fazi vratio određenim formama prošlosti, da bi u svome trećem periodu komponovanja, nakon Schönbergove smrti 1951. godine, počeo diskretno koristiti njegovu tehnniku dodekafonije, iako ne otvoreno u atonalitetnosti. Iz prvoga i drugog stadija dolaze i kompozitorova najznačajnija djela, među kojima naročito mjesto zauzimaju baleti.

U ovom izdanju emisije Art of Sound slušamo muziku za balet Le Sacre du Printemps, (Posvećenje proljeća) kojeg su onomad neki zlobnici i konzervativci nazvali i ''Massacre du printemps''. Ovo neobično djelo prožeto arhaičnošću i paganskom tematikom smješteno je u srce prirode, gdje se slavi obnova zemljine snage i plodnosti, te veliča život u njegovoj sveukupnoj besmrtnosti – stalnom rađanju i umiranju. Muzika baleta je u skladu sa pričom koju opisuje - jednako nemirna, nerijetko prožeta gotovo barbarskom surovosti disonance i politonalitetnih harmonija, ritmički kolebljiva, nestalna i složena. Godine 1913., kada je djelo prvi put izvedeno (u prvoj fazi rada Stravinskog), činilo se kao donekle revolucionarno, pa čak i drsko.

Večerašnja emisija balet Le Sacre du Printemps donosi u originalnoj verziji Stravinskog, u izvedbi The Cleveland Orchestra i uz dirigenta Pierre Bouleza, a u izdanju Deutsche Grammophona iz 2010. godine, te isto djelo u reinterpretaciji trojice autora i instrumentalista The Bad Plus koji po uzoru na naslijeđe klasične, savremene i popularne muzike kreiraju neobično kompleksan i zanimljiv zvuk.

The Bad Plus je moćni akustički trio koji jazz čini se doživljava kao poligon za raznovrsne egzibicije, sa različitim izvorima i najkreativnijim rezultatima. Pijanist Ethan Iverson, kontrabasist Reid Anderson i bubnjar Dave King su pojedinačno vrsni instrumentalisti, ali i autori koji su vlastiti muzički ukus gradili na naslijeđu ponajboljeg iz popa, indie rocka, ali i klasične muzike. Na tim osnovama su kreirali i vlastiti stil koji neke drage numere iz njihove privatne fonoteke precizno secira i dekonstruira, te od njih pravi nove i uzbudljive hibride originalne i njihove lične maštarije. Zato opus The Bad Plus obuhvata i jedan dio covera, koje argumentirano možemo nazvati i vrstom njihovih autorskih kompozicija. The Bad Plus razgrađuju poznati muzički materijal na elementarne sastojke koje u svojoj soničnoj laboratoriji sklapaju na nov i izazovan način. Ono što na koncu nastane iz ove frankenštajnske komično-dramatične igrarije sa zvukom je The Bad Plus jedinstven proizvod, iz kojeg zvuče David Bowie, Blondie, The Pixies, Nirvana, Black Sabbath, Aphex Twin, The Flaming Lips, Ornette Coleman, ali i savremeni kompozitori umjetničke muzike György Ligeti, Milton Babbitt te Igor Stravinski. The Bad Plus su premijerno predstavili svoju verziju Posvećenja proljeća u martu 2011. godine, i nakon niza živih izvedbi iste u martu 2014. godine objavili i ploču sa ovim znamenitim muzičkim sadržajem Igora Stravinskog, no u nešto drugačijoj (re)interpretaciji. Album je izdat za Sony Music Masterworks i pod engleskim nazivom The Rite of Spring.