ART OF SOUND: Pixinguinha

Večerašnja emisija Art of Sound (emituje se svakog četvrtka od 22h) predstavlja još jednog značajnog kompozitora Brazila, koji je u svome stvaralaštvu spojio tradicijski zvuk domovine sa onim globalno poznatim, u jednome sofisticiranom umjetničkom izrazu.

Alfredo da Rocha Viana Jr., ili Pixinguinha (1987-1973) bio je kompozitor, aranžer, flautist i saksofonist, koji je brazilski instrumentalni žanr choro donio publici u novome ruhu, stvarajući zvuk inspiriran jazzom i afro-brazilskim ritmovima. Choro, kao vrsta muzike donekle i kontradiktorna svome naslovu (portugalski choru – ''plač'', ''tužaljka'') nudila je nerijetko i žive te sinkopirane ritmove,  u suptilnim modulacijama i improvizaciji. Uvijek prigodno i umjereno melankoličan, choro su izvorno izvodili osnovni ansambl flaute, gitare i cavaquinha, uz pojedine druge instrumente kao saučesnike u cjelini muzičkog ugođaja. Žanr koji se razvio u 19. stoljeću, iz fuzije muzičkih stilova dospjelih iz Evrope i Afrike ljudskim migracijama u Brazil, stotinu godina kasnije je ponosito predstavljao veliki Pixinguinha, koji je za ovu muzičku formu doznao još u djetinjstvu slušajući chora iz fonoteke svoga oca. Poput njega, i Alfredo je počeo svirati flautu, a svoje prvo malo djelo komponovao u 14 godini. Nastupao je po kabareima i u kinima kao muzička pratnja nijemim filmovima, a 1919. godine oformio sa svojim bratom i drugim muzičarima jedan veoma važan sastav u povijesti brazilske muzike – Os Oito Batutas. I on je svirao u kinima, ali u njihovim lobijima, skrećući sve više pozornost publike sa filmova koji su se u kino dvoranama prikazivali. Ansambl je izvodio valcere, polke, te sambe i tzv. brazilska tanga, tradicijsku lokalnu muziku oslobođenu izvanjskih uticaja osim onoga jazza, čiji se tada popularni trag manifestirao u dionicama truba i saksofona koje je uvodio Pixinguinha. Os Oito Batutas je otkrio na jednome njihovom koncertu imućni Arnaldo Guinle, koji je finansirao i prvu evropsku turneju sastava, 1921. godine.

Pixinguinha je ukrao pažnju važnih pariških umjetnika, a ansambl se po povratku kući obreo u RCA Victor studiju u Buenos Airesu, gdje je snimio i ploču. Vrativši se u Pariz, Pixinguinha je nastavio istraživati druge žanrove, šireći tako i repertoar Os Oito Batutas kojem je uskoro promijenio naziv u Os Batutas, u skladu sa novim i obogaćenim zvukom. Krajem dvadesetih godina prošloga stoljeća kompanija RCA Victor angažirala je Pixinguinhu kao voditelja Orquestra Victor Brasileira, i ovo je iskustvo donijelo nova znanja umjetniku iz domena aranžiranja. U to vrijeme sve su više bile tražene detaljne partiture za svaki pojedinačni instrument, umjesto uobičajene improvizacije koju su muzičari izvodili na osnovnu klavirsku dionicu, a Pixinguinha je imao najviše kreativnih i praktičnih vještina da odgovori ovom izazovu.

Tako su nastale i neke od njegovih najpoznatijih kompozicija, a stvaralački period autora nastavio se i kroz naredne dvije decenije. Konačno, sredinom prošloga stoljeća, pedesetih godina, Brazil je počeo zaboravljati choro pod uticajem popularnosti nekih drugih žanrova, a Pixinguinha se mirno povukao. Danas se datum njegova rođenja, 23. april, slavi kao Nacionalni dan chora u Brazilu, zahvaljujući inicijativi izvrsnog bandolimiste nove generacije, Hamilton de Holande.

U večerašnjoj emisiji slušamo neke od kompozicija Pixinguinhe, ''Proezas de Solon'', ''Desprezado'', ''Rosa'', ''Atencioso'', ''Ingenuo'', ''Gargalhada'', ''Oscarina'', ''Lamentos'', ''Naquele Tempo'', ''Carinhoso'' i ''Um a Zero'', u gitarskom aranžmanu i izvedbi kompozitora i gitariste Roland Dyensa.