ART OF SOUND: Paul Hindemith

Nova emisija Art of Sound vraća se djelu istaknutog kompozitora novih tendencija u muzici 20. stoljeća.

Paul Hindemith (1895-1943) bio je violinist, dirigent i kompozitor, jedan od najznačajnijih umjetnika njemačke muzike novijeg vremena. Odan tradiciji jednako kao i savremenim težnjama, Hindemith je bio kompozitor i istrumentalist od velike izvrsnosti. Prošao je na svome kreativnom putu kroz promišljanja podijeljena između romantičarskih izraza, ekspresionističkih predstava i nešto kompleksnijeg kontrapunktskog, neoklasičnog stila. Ovaj posljednji stilski stadij rezultirao je djelima za neke od neobičnih postava ansambala koje je Hindemith osmislio, predvođenih baroknom violinom, kontrabasom ili pak fagotom. Vremenom je kompozitor dodatno proširio svoj izvođački aparat, i posvetio se orkestralnoj muzici. Paralaleno s time, njegova su djela postala i izvanmuzički angažirana, što je predstavljalo veoma nepopularan trend u tadašnjoj nacističkoj Njemačkoj. U decembru 1934 godine, u jednom govoru je njemački ministar propagande Joseph Goebbels javno proglasio Hindemitha ''atonalitetnim kreatorom buke''. Paul Hindemith je postao veoma kontroverzna ličnost u svojoj domovini, koju njen sistem nije u cjelosti odobravao, ali ni osporavao. Kompozitor je konačno emigrirao u Švicarsku 1938 godine, da bi se uskoro skrasio u Americi, gdje je završila još nekolicina njegovih savremenika otrgnutih od vlastitih sredina. U SAD-u je kompozitor predavao na prestižnom Yale Univerzitetu, a životni je put završio povratkom u Evropu, gdje je preminuo u rodnoj Njemačkoj, u Frankfurtu u 68 godini.

Hindemith je imao specifičan koncept percepcije tonskih odnosa – njegova je muzika bila tonalitetna ali ne i dijatonska. Naime, u radovima autora postojao je tonalitetni centar iz kojeg se modulacijama dospijevalo do drugih tonaliteta, ali kroz primjenu svih 12 tonova jedne kromatske ljestvice. Kompozitor je razlikovao manje i više konsonantne i disonantne intervale, te klasificirao akorde u nekoliko kategorija. Bio je pravi polifoničar i melodičar, sljedbenik linearnog koncepta djela, pod uticajem naslijeđa baroka koliko i modernih izričaja, poput jazza.

Mnoga se i raznolika djela nalaze u opusu Paul Hindemitha. Komponovao je scenske, orkestralne i koncertne radove, kamerne, vokalne i instrumentalne kompozicije. Jedan od njegovih najznačajnijih radova je opera Slikar Mathis (Mathis de Maler), izvedena premijerno 1938 godine, ali tek nekoliko godina nakon što ju je autor završio. U Njemačkoj njena premijera nije bila moguća, jer su vlasti zabranile izvođenja Hindemithovih djela. Libreto opere, koji je napisao kompozitor lično, bavi se stvarnom figurom njemačkog slikara Mathiasa Grünewalda, koji je djelovao u 16. stoljeću. U vrijeme sukoba Reformacije sa katoličanstvom i seljačkih buna pita da se slikar da li uopće ima smisla baviti se umjetnošću kod takve ljudske nesreće i stradanja. Zato se on pridružuje seljacima u borbi za njihova prava, ali nakon što njihov ustanak biva ugušen, vraća se svome umjetničkom radu da bi barem njime služio svome narodu. Ova zaista vječita dilema i nemir pred kojim se našao glavni protagonist opere Slikar Mathis zasigurno je bila prenešena slika i aktuelnog historijskog trenutka u kojem je kompozitor djelovao, odraz stvarnosti tadašnje Njemačke. Hindemith se opredijelo za govor umjetnosti, a njegovi raznoliki radovi svjedoče i njegovoj angažiranosti – kao čovjeka i muzičara.

U ovoj emisiji Art of Sound slušamo simfoniju Slikar Mathis, djelo bazirano na instrumentalnim odlomcima istoimene opere Paul Hindemitha, te kompozitorove Simfonijske metamorfoze na teme Carl Maria von Webera (1943), u izvedbi São Paulo Simfonijskog orkestra i pod dirigentskim vodstvom John Neschlinga.