ART OF SOUND: Jean-Baptiste Lully

Novo izdanje emisije Art of Sound donosi rad jednog od istaknutih baroknih kompozitora i prvog velikog pozorišnog reditelja u povijesti opere.

Jean-Baptiste Lully (1632-1687) je kao dvanaestogošnji dječak po imenu Giovanni Battista Lulli iz rodne Firence stigao u Pariz, sa nekim francuskim plemićem. U Parizu je postao ozbiljan muzičar i violinist, ali i strastven plesač u izvedbama dvorskog baleta. Luj XIV je uočio talent mladog Lullija i 1656. godine mu povjerio upravu šesnaestočlanog instrumentalnog sastava Les petits violons. Lully je uz svo novo teoretsko i praktično iskustvo započeo i komponovati, prvo balete i muzičke tačke za pozorišne konade, a ubrzo i opere. Stekao je veliku slavu, ali na njenome vrhuncu nesretno je izgubio život, i to na ''radnome mjestu''. U euforičnom zanosu dirigovanja udario se u stopalo štapom (pretečom današnje dirigentske palice) kojim je, udarajući o pod, mjerio ritam. Ta rana nije zacijelila, već je mutirala u nesretnu i neizlječivu bolest koja će Jean-Baptiste Lullyju na koncu uzeti život.

Lully je bio energičan i tvrdoglav čovjek, i veoma revnosan u svome muzičkom poslu. Sve je moralo biti podređeno njegovu autoritetu i željama, i može se kazati da je bio neka vrsta apsolutista. No, kao istovremeno ravnatelj opere, dirigent i scenograf koji je sve strogo kontrolirao, on je uspio oblikovati orkestar sa kojim se tada rijetko koji drugi mogao mjeriti.

Najznačajniji dio Lullyjevog opusa svakako predstavljaju opere. Kompozitor je za njihov osnovni sadržaj uzimao gotovo uvijek grčke i rimske mitove, a za instrumentalni početak specifičnu francusku uvertiru kojoj je valjalo načiniti svečani uvodni ugođaj. Uslijedio bi prolog kao alegorijsko veličanje kraljevog lika i djela, potom obično opet uvertira, a onda sama radnja podijeljena u pet činova.

Lullyjeve monumentalne i raskošne opere su se u svojoj pretežno mitološkoj bazi bavile sukobom između dužnosti i osjećanja, heorizma i ljubavi, pa je sasvim prirodno da su se zvale i ''lirskim tragedijama''. Jedna od takvih bila je Alceste, tragédie en musique načinjena na libreto francuskog dramatičara i pjesnika Philippe Quinaulta, inače stalnog libretiste u Lullyjevoj službi. Prvi put je opera izvedena 19. januara 1674 godine u Parizu kao proslava jedne od ratnih pobjeda Luja XIV, te je skladno tomu njen prolog na sceni prikazao nimfe koje čeznu za kraljevim povratkom iz bitke. Sadržaj opere u svoje središte smješta Alceste, princezu Iolkosa i kraljicu Tesalije, koja u prvome činu biva oteta od strane Likomeda, kralja otoka Skira, i to uz pomoć njegove sestre Tetide, morske nimfe, i Eola, božanstva vjetrova. U borbi za njen spas, Herkul, ili Alcide, odnosi pobjedu, ali Alcestin suprug Admet, kralj Fere u Tesaliji, ostaje smrtno ranjen. Apolon, Zeusov sin, pristaje da Admetu vrati život u zamjenu za nečij drugi. Alceste dobrovoljno nudi vlastiti život, ali je spašava Herkul koji je duboko voli. Opera okončava slavljem Alcestinog povratka iz podzemnog svijeta mrtvih, u kojem Herkul Alceste dostojanstveno predaje njenome suprugu i uprkos svojoj ljubavi prema njoj odriče je se zauvijek.

U večerašnjoj emisiji Art of Sound slušamo dio opere Alceste, Jean-Baptiste Lullyja, i to u izvođenju francuskog muzičkog ansambla La Grande Écurie et la Chambre du Roy i pod dirigentskim vodstvom Jean-Claude Malgoirea. Solisti/ce su Jean-Philippe Lafont, Colette Alliot-Lugaz, Howard Crook, Veronique Gens, Francois Loup, Jean-Francois Gardeil, Gregory Reinhart, Olivier Lallouette, Gille Ragon, i Sophie-Marin Degor.