ART OF SOUND: Franz Liszt

Nova emisija Art of Sound donosi muzička ostvarenja jednog od najvećih kompozitora u klasičnoj muzici 19. stoljeća, i jedan od najznačajnijih uopće.

Franz Liszt, ili izvorno Ferencz Liszt (1811-1886) bio je mađarski pijanist, kompozitor, dirigent, pedagog, muzički pisac i kritičar, koji je u svim oblastima svoga rada ostavio nešto značajno. Bio je izvrstan pijanist i pravi virtuoz na klaviru, i njegovo klavirsko umijeće ga je za života učinilo veoma popularnim. Kao kompozitor je unaprijedio dotadašnju muziku za klavir ali i za orkestar i uveo novu muzičku formu simfonijske poeme kao korak naprijed iz Berliozove programne simfonije. Kao dirigent je promovirao djela svojih savremenika i grad Weimar učinio istaknutim centrom evropske muzičke umjetnosti tog vremena. Podučavao je i mlade muzičare tehnikom sviranja klavira, a organizirao je uspješno i festivale pod okriljem novonjemačke škole koja je isticala programnost i naprednost. Liszt je, na koncu, napisao i niz zanimljivih tekstova koji se upravo bave razvojem muzike u njegovo vrijeme.

Liszt je komponovao u gotovo svim muzičkim sferama, ali jedino bez mnogo zanimanja za operu i kamernu muziku. Mnoge su njegove kompozicije veoma značajne i danas često izvođene, ali posebna mjesta pripadajuklavirskoj sonati u h-molu i i Simfoniji o Faustu.

Sonata u h-molu za klavir iz 1854 godine je opsežno djelo u kojem je Liszt načinio slično kao na području simfonijske programne muzike. Višestavačnost je zamijenio samo jednim stavkom, ali bogatim raznovrsnošću ugođaja. Ova se kompozicija nerijetko smatra najvećim Lisztovim klavirskim djelom. U njenoj neposrednoj blizini nastala je Faust Simfonija iz 1857, kojom kompozitor ne teži ispričati priču iz Goetheove drame, već prije kroz tri skice Fausta, Margarete i Mefista kreirati muzičke portrete tri glavna protagonista.

Prvi dio Simfonije o Faustu golemi je stavak u osnovi sonatne forme za koji bi se moglo kazati da sintetizira čitavu simfoniju, jer niz njegovih tema i motiva nastavljaju se u različitim verzijama pojavljivati kroz cijelo djelo. Početna tema otkriva Fausta, kao sanjara u vječitoj potrazi za znanjem, ali uskoro novi muzički materijal iznosi i njegovu mračnu stranu, neumoljivi apetit za životnim zadovoljstvima. U drugom stavku Liszt upoznaje slušatelja sa Margaretom, njenom djevičanskom nevinošću i obuzetosti Faustom. Konačno, treći stavak iznosi lik Mefistofelesa, koji se poput nekog apstraktnog priviđenja može promatrati kao destruktivni aspekt Faustova karaktera. Mefisto je Sotona, Duh Negacije, i kako nije u stanju kreirati ništa svoje, pa ni vlastite muzičke teme, on uzima one Faustove iz prvog stavka i deformiše ih, u ironične i dijabolične distorzije.

U večerašnjoj emisiji slušamo Simfoniju Faust i klavirsku Sonatu u h-molu Franz Liszta. Sonatu izvodi pijanistica Martha Argerich, a Simfoniju, i to njen prvi stavak, Boston Symphony Orchestra pod dirigentskim vodstvom Leonard Bernsteina.