ART OF SOUND: Bruno Maderna

Nova emisija Art of Sound prisjeća se jednog od veoma zanimljivih predstavnika umjetničke muzike 20. stoljeća.

Bruno Maderna (1920-1973) bio je dirigent i kompozitor talijanskog porijekla, koji je svoju internacionalnu karijeru započeo pedesetih godina prošloga stoljeća, dirigujući djela mladih kompozitora koji su slijedili nove, avangardne pravce u tadašnjoj klasičnoj muzici. Maderna je svoje formalno muzičko obrazovanje, kao dirigent, muzikolog i kompozitor sticao u rodnoj Italiji, na prestižnim školama u Milanu, Veneciji i Rimu, no njegovo školovanje je prekinuto za Drugog svjetskog rata kada mu je tadašnji talijanski fašistički režim uputio poziv za vojsku. Bruno Maderna nije odgovorio, već se pridružio partizanima, i ovo njegovo političko određenje stoji rame uz rame sa njegovim umjetničkim aspiracijama, odanim savremenim težnjama u muzici – dvanaestonskoj tehnici, dodekafoniji, koju se identificiralo sa antifašističkim i drugim progresivnim tendencijama. Nakon rata njemački grad Darmstadt postao je centrom proučavanja i izvođačke prakse nove kompozicione tehnike, do njene potpune krajnosti – serijalizma. Nakon što je djelovao neko vrijeme kao predavač na Venecijanskom konzervatoriju, Maderna se ukazao u Darmstadtu 1949 godine, i od tada ostao aktivan i uticajan na sceni savremene umjetničke muzike, iako kao neobična individua određenih ličnih poimanja stilskih sredstava avangarde. Dodekafonija je, prema Maderni, bila internacionalni muzički jezik, koji je povezivao razne lokalne kompozitore, iako su svi oni posjedovali izraze specifičnih obilježja. Izričaj Bruna Maderne nije težio imati potporu kakvih filozofskih tumačenja formi i metoda kompozitorskog postupka, jer je kompozitor želio da muzika govori sama za sebe. Zato je neveliki opus Bruna Maderne osobito zanimljiv, i poziva na podrobnija istraživanja.

Maderna je bio iznimno aktivan kao dirigent, na brojnim scenama Evrope i Amerike. Početkom sedamdesetih godina prošloga stoljeća preuzeo je vodstvo i Orchestra Sinfonica RAI u Milanu, od 1967 do smrti predavao na Konzervatoriju u Rotterdamu, a djelovao i kao stalni dirigent Darmstadt Internacionalnog kamernog ansambla. Godine 1954 sa znamenitim kolegom i sunarodnjakom Lucianom Beriom utemeljio je Studio di Fonologia u Milanu, jedan od vodećih studija elektroničke muzike.

Među djelima Bruna Maderne nalaze se neka koja su veoma značajna. Jedno od njih koje je rezultat mladalačkih nastojanja umjetnika je nedavno iznova otkriveni Klavirski koncert (Concerto per pianoforte e orchestra) iz 1942 godine, koji je u moderno vrijeme prvi put izveden na Verona Contemporanea festivalu, u oktobru 2009. Ovaj koncert, nepravedno zaboravljen neposredno nakon njegova premijernog izvođenja 22. juna 1942, otkriva nove aspekte Maderninih veza sa zapadnoevropskom muzičkom tradicijom dvadesetog stoljeća. Sa druge strane, Koncert za dva klavira i instrumente (Concerto per due pianoforti e strumenti) mnogo je poznatiji rad njegova autora, predstavljen na Venecijanskom bijenalu 1948 godine, no vremenom podvrgunt višestrukim izmjenama, sa konačnom verzijom koja je iz prvobitne trostavačne svedena na jednostavačnu sa introdukcijom. Konačno, zasigurno jedno od monumentalnih djela Maderne je njegov Quadrivium iz 1969 za četiri perkusionista i četiri orkestralne grupe, koji je prema namjeri kompozitora simbolizirao četiri liberalne umjetnosti: aritmetiku, algebru, muziku i astronomiju, bazirajući se na broju 4 kao magičnom – ''četiri elementa, četiri strane svijeta''.

U večerašnjoj emisiji Art of Sound slušamo Klavirski koncert iz 1942, Koncert za dva klavira i instrumente (1948) i Quadrivium (1969) Bruna Maderne. Izvođači su Aldo Orvieto (klavir) i Fausto Bongelli (klavir), Gruppo 40.6 i Orchestra della Fondazione 'Arena di Verona', uz dirigentsko vodstvo Carla Miotte.