Rengim Gökmen, gostujući dirigent iz Turske

Razgovarala Vesna Andree Zaimović 

Otvaranje nove sezone Sarajevske filharmonije obilježit će koncert kojim će dirigirati jedan od najpoznatijih turskih dirigenata Rengim Gökmen. 

Osim što je aktivan za dirigentskim pultom, Gökmen je zaslužan za organizaciju koncertnog života u ovoj velikoj zemlji. On je stalni član Savjeta Međunarodnih umjetničkih festivala Istanbula i član savjeta opernih kuća. Pored programa koje izvodi u Turskoj i dalje radi kao dirigent po cijeloj Evropi. Trenutno vrši funkciju šefa dirigenta i umjetničkog direktora Predsjedničkog simfonijskog orkestra ali i generalnog direktora Državne Opere i Baleta Turske. Nakon što je u Sarajevu ranije boravio samo jednom, i to kao turista, ovo je njegov prvi službeni dolazak u BiH.

RadioSarajevo: Gospodine Gökmen za prvi dio koncerta odabrali ste djela turskog kompozitora Ulvi Cemal Erkina. On je bio veoma važan za historiju Turske muzike. Recite nam nešto više o njemu.

Gökmen: Kada je Kemal Atatürk 1923. godine formirao modernu Republiku Tursku, prvenstvena misija kompozitora Ulvi Cemala Erkina je bila revolucija u muzici. On je bio jedan od prvih studenata koji je poslan u Pariz da bi izučavao kompoziciju i prvi koji je komponirao u zapadnoevropskom duhu.  Koristio je tursku muzičku tradiciju ali se njegova kompozitorska tehnika zasnivala na zapadnim principima. Bio je član znamenite 'Turske petorke' - skupine kompozitora ranog XX stoljeća  i prvi profesor kompozicije na Konzervatoriju u Ankari koji je osnovan 1936. On je najizvođeniji među Turskom petorkom i rekao bih da je najpoznatiji kompozitor u cjelokupnoj historiji Turske muzike.

Bio je veoma zanimliva ličnost i bio je moj profesor klavira. Kada je umro, 1972. to me je toliko pogodilo da sam prestao pohađati časove klavira.

RadioSarajevo: Na koji način je on specifičnu tursku tradicionalnu melodiju prilagodio zapadnoevropskoj instrumentaciji?

Gökmen: Koristio zapadnoevropski temperirani tonski sistem, ali je zadržao kolorit i atmosferu tradicije. Dvije kompozicije koje ćemo izvesti u Sarajevu - Simfonijski stav i Koncert za violinu to odslikavaju, ali kada slušate npr. njegov Köçekçe, to je najočitije. Njegov je stil veoma jasan, svijetao i u njemu možemo prepoznati kompozitorov ljudski karakter - a on je veoma volio život i radovao mu se.

Bio je veoma blizak ljudima i njegovu muziku su mnogi mogli razumjeti. Muzika kasnijih kompozitora je bila možda sofisticiranija, ali je njegova muzika bila opće prihvaćena. 

RadioSarajevo: Vi ste vjerovatno najpozvanija osoba koja nam može predstaviti aktuelni koncertni život u Turskoj.

Gökmen: Do prije četrdesetak godina imali smo samo jedan državni orkestar i samo dvije operne kuće - u Ankari i Istanbulu. U međuvremenu se muzički život razvio i sada imamo šest državnih simfonijskih orkestara i značajan broj stalnih gradskih orkestara. A tu su još i privatni orkestri. Samo u Istanbulu danas imamo 5-6 orkestara.

Danas u Turskoj egzistira šest opernih kuća sa baletom, a kroz svoj ured ja koordiniram svima njima iz Ankare. Sve te operne kuće imaju svoje direktore, ali su centralizirane kada je u pitanju planiranje sezone, generalno poslovanje i umjetničke smjernice. Jedino na taj način sve one mogu opstati, jer se u najvećoj mjeri finansiraju iz državnog budžeta, a vrlo malo od sponzora. Tih šest opernih kuća nalazi se u Istanbulu, Ankari, Izmiru, Mersinu Anthalyji i Samsunu, a svaka od njih određuje svoj repertoar.

Sada se trudimo da obogatimo muzički život na istoku Turske. Redovno organiziramo turneje orkestara i opernih ansambala. Trenutno pokušavamo osnovati jednu stalnu muzičku instituciju na istoku.

RadioSarajevo: Kakva je generalna muzička politika kada je u pitanju udio domaće i strane muzike?

Gökmen: U Turskoj postoje dvije vrste konzeratorija. Npr. violonista kojeg ćete slušati u Sarajevu, Cihat Aşkin, on je istaknuti predstavnik turske škole violine i trenutno je direktor Konzervatorija za tursku tradicionalnu muziku i veoma je poznat i kao muzičar. U isto vrijeme, postoje i muzičke škole zasnovane na zapadnoevropskom principu.

Imamo zanimljiv sistem, posebno u državnim operama, u kojima su zastupljeni i domaći i strani kompozitori. U nekima od njih izvode se i koncerti. Dat ću vam primjer operne kuće u Samsunu, na obali Crnog Mora. To je institucija koja je osnovana prije dvije godine, a do tada koncertni život skoro da nije ni postojao. Mnogi žitelji nikada ranije nisu ušli u koncertnu dvoranu. Zato mislim da je važno to što muzički život ima potporu države.  

RadioSarajevo: Najljepša hvala na razgovoru

......

U prvom dijelu koncerta slušat ćemo "Simfonijski stav" i „Koncert za violinu i orkestar“ Ulvi Cemal Erkina. Drugi dio koncerta ispunit će Brahmsova „Simfonija no. 4, op. 98 u e-molu.

Pokrovitelj koncerta je Ambasada Republike Turske, zajedno sa svojim predstavnicima za kulturu i turizam. Koncert će se održati 22. Septembra 2011. godine u Naodnom pozorištu Sarajevo, sa početkom u 20:00 h. Ulaznice se mogu kupiti na blagajni Narodnog pozorišta Sarajevo u redovnim terminima od 9,00 do 12,00 i od 16,00 do 19,00.