Spašavanje Jevreja: Kad su komšije bili ljudi

Danas je u Sarajevu u Rektoratu Univerziteta u Sarajevu održano predavanje o spašavanju Jevreja Bosne i Hercegovine u Drugom svjetskom ratu. Predavač Eli Tauber iz Instituta za istraživanje zločina protiv čovječnosti i međunarodnog prava je napmenuo da se, kada se govori o Holkaustu često zaboravljaju ljudi koji su u jeku nacističkog progona spasili jevrejsku populaciju BiH potpunog uništenja.

„To je jedan od razloga što smo ove godine odlučili da govorimo o ljudima koji su spašavali Jevreje i smatramo da je bitno da to ostane zapisano u istoriji i da znamo da su u tom procesu spašavanja među ostalima učestvovali bosanski franjevci, organizacija El Hidaje, ljudi iz raznih naroda i religija...“, izjavio je Tauber.

Tauber je podsjetio na brojne primjere ustaške propagande, koja je imala za cilj opravdanje rasnih zakona, deportacija i „konačnog rješenja“ jevrejskog pitanja. U tu svrhu je naveo brojne članke iz Sarajevskog novog lista, u kojima se najavljuje kraj Sarajeva kao „jevrejskog eldorada“, kao i antijevrejsku izložbu u Sarajevu, održanu 1942.

Foto: Denis Ruvić/Radiosarajevo.ba

Tauber je govorio o više slučajeva spašavanja Jevreja u gradovima BiH, obrađenim u okviru projekta „Kad su komšije bile ljudi“. Prema raspoloživim podacima iz Yad Washema, muzeja Holokausta u Jerusalemu u Bosni i Hercegovini je registrovano 46 pravednika među narodima.

Malo je poznata činjenica da je u Cazinu cijela zajednica učestvovala u skrivanju Jevreja pobjeglih iz konc logora Bukovača u blizini Bihaća. Nakon dužeg vremena skrivanja od lokalnih ustaša, cijela grupa je bezbjedno ispraćena u partizane. Stoga je pokrenuta inicijativa da se Cazin proglasi „Gradom pravednikom“.

Tauber je istakao i primjere hrabrosti bosanskih franjevaca i bošnjačkih prvaka, koji su svojim dokumentima i uputima zahtjevali ustezanje od pljačkanja i progona Jevreja i Srba u NDH. U tom kontekstu je spomenuo provincijala Bosne Srebrene fra Krunu Misila, kao i potpisnike rezolucija El-Hidaje u Sarajevu, Zenici, Prijedoru, Bijeljini, Tuzli, Bosanskoj Dubici i Visokom.

U okviru predavanja je prikazan i kraći promotivni spot, koji poziva građane BiH, koji znaju za slučajeve spašavanja Jevreja u Drugom svjetskom rata da ih ispričaju, kako bi bili dokumentovani za istoriju.