Dvadeset dvije godine od demonstracija u Beogradu

Tog marta, kako je mnogo godina kasnije rekao Vuk Drašković, počeo je dramatični obračun između dva pogleda na budućnost Srbije. Postavljen je model borbe protiv jednog autokratskog režima, koji je donio rezultate tek devet godina kasnije - kada je "petooktobarskom revolucijom“ srušen Milošević, piše prijateljski portal Buka.

Protestu kojem su se pridružile i druge opozicione partije, prevashodno je bio uperen protiv uređivačke politike Radio-televizije Srbije, u redovima opozicije nazvanom "TV Bastilja".

Bio je to početak uličnih protesta opozicije u Srbiji, na koje je vlast uvijek odgovarala silom. Ipak, svi pokušaji reprize 9. marta ostali su blijedi, pa je ovaj događaj bio jedina pobjeda nad Miloševićem do 5. oktobra. Glavni zahtjev upućen tadašnjem režimu bila je smjena generalnog direktora RTS-a Dušana Mitevića i još četvorice urednika zbog uvredljivih komentara na račun opozicije.

Demonstracije su bile zabranjene, pa je policija od ranog jutra blokirala prilaze Beogradu u namjeri da spreči dolazak pristalica opozicije iz unutrašnjosti zemlje. Uprkos tome, na Trgu republike u centru Beograda, okupilo se oko 100.000 građana, a oko podneva policija je krenula u akciju razbijanja demonstracija iz Francuske ulice i s platoa ispred Filozofskog fakulteta.

Pred naletom policije, lideri opozicije i deo njihovih najbližih pristalica sklonili su se u Narodno pozorište, a vrata im je otvorila tadašnja upravnica, dramski pisac Vida Ognjenović. Na batinanje demonstranata, lider SPO Vuk Drašković je sa balkona pozorišta pozvao na "juriš" poslije čega su počeli okršaji.

U namjeri da razbije demonstracije, policija je upotrijebila suzavac, vodene topove i gumene metke, a u akciju je bila uključena i konjica.

Fotografija na kojoj članica SPO Dragana Srdić - Milojević sa tri podignuta prsta "prkosi" vodenom topu obišla je istog dana cijeli svijet i postala simbol otpora demonstranata.

U sukobima koji su se proširili na čitav grad, život su izgubile dvije osobe. Prva žrtva bio je policajac Nedeljko Kosović (54) koji je poginuo oko 15,30 časova u Masarikovoj ulici kod "Beograđanke". Bježeći od demonstranata, Kosović je pokušao da preskoči zid terase, ali je pao sa visine od pet metara udarivši glavom o trotoar. Maturant Branimir Milinović (18) smrtno je ranjen kada je grupa policajaca sa ugla ulica Admirala Geprata i Kneza Miloša otvorila vatru prema demonstrantima ispred kafea "London", a preminuo je oko 16,00 časova na Urgentnom centru Kliničkog centra Srbije.

Drašković je kasno popodne pokušao da uđe na sjednicu vlade, a pošto je u tome spriječen, krenuo je s demonstrantima prema željezničkoj stanici i tom prilikom je uhapšen. Hapšenje lidera SPO izazvalo je revolt studenata koji su ubrzo iz Studentskog grada na Novom Beogradu krenuli ka Terazijama. Policija je studente dočekala na Brankovom mostu, ponovo su upotrijebljeni suzavac i palice, a pošto su oni posjedali na asfalt, akcija policije je ubrzo prekinuta.

U sukobima demonstranata i policije je povrijeđeno 114 osoba - 58 policajaca i 86 građana - a uhapšeno je 158 ljudi. Protesti nekoliko hiljada studenata i građana, nastavljeni su na Terazijama sve do 14. marta, kada su Drašković i svi uhapšeni oslobođeni, a Skupština Srbije usvojila ostavke direktora RTS-a Dušana Mitevića i ministra unutrašnjih poslova Radmila Bogdanovića.

Analitičari su naknadno ocijenili da su dometi 9. marta bili ograničeni, jer srpska opozicija tada još nije bila spremna na njihovu radikalizaciju, ali su saglasni u ocjeni da je tada prvi put ozbiljno uzdrman apsolutistički režim Slobodana Miloševića. Lider SPO ponavlja često da su sve kasnije pobune i protesti bili nastavak 9. marta i da je duh ovih demonstracija na kraju doveo do pada Miloševića 5. oktobra 2000. godine.

Tadašnja srpska opozicija je poslednji put zajednički obilježila godišnjicu ovih demonstracija 1997. godine kada je pokojni premijer i lider DS Zoran Đinđić istakao da je 9. mart 1991. bio "temelj pobjede" koju je opozicija izvojevala na lokalnim izborima godinu dana ranije.