Evolucija avijacije: Od mitološkog leta do savremenih komercijalnih aviona

Ljudi su oduvijek maštali o dostizanju nezamislivih visina.

Priča o Dedalu i Ikaru iz stare Grčke, mitološkim junacima koji su pokušali pobjeći od Minotaura pomoću krila napravljenih od perja i voska, svjedoči o toj drevnoj ljudskoj želji za letenjem. Kasnije, u 19. vijeku, braća Wright su izveli prvi uspješan let avionom, a čak i Leonardo da Vinci je već u 15. vijeku osmislio ideju o letjelici.

Danas, avionski saobraćaj je postao neizostavan dio našeg svakodnevnog života, dok je letenje postalo dostupno širokoj javnosti. Međutim, svega 100 godina ranije, putovanje avionom je bio luksuz, a samo najhrabriji su se odvažili na takav poduhvat. 

Trending

Nesreća u Sarajevu: Vozilom udario pješaka dok je prelazio ulicu

Prvi pokušaji letenja

Krajem 19. vijeka, engleski inženjeri William Samuel Henson i John Stringfellow konstruišu "Vazdušnu parnu kočiju", prvi avion koji je imao platnena krila postavljena ukoso, sa parnim motorom koji je pokretao dve elise. Iako su napravili letjelicu, nije zabilježeno da je ikada uspjela uzletjeti.

Nekoliko godina kasnije, Otto Lilienthal, njemački pionir avijacije, postavlja temelje za razvoj letelica. On je krajem 19. vijeka izveo nekoliko letova, a svojim istraživanjima i eksperimentima pokazao da je letenje moguće, što je bio ključni korak ka razvoju modernih aviona. Nažalost, on je poginuo prilikom jednog od svojih pokušaja.

Cepelini i prvi uspješni letovi

Pored aviona, paralelno se razvijala ideja o cepelinima – letelicama lakšim od vazduha. Iako je Srbin Ognjeslav Kostović Stepanović 12 godina prije grofa Cepelina napravio prvi dirigibil, uspješna demonstracija cepelina dogodila se 2. juna 1900. godine, kada je grof Cepelin predstavio svoju letjelicu javnosti.

18.05.25. 14:03

Iznimno rijetka i strogo zaštićena vrsta snimljena na hrvatskom otoku: Može narasti do 45 cm

Braća Wright i prvi uspješan let

Na prekretnici u istoriji avijacije, braća Orville i Wilbur Wright, 17. decembra 1903. godine, izvode prvi uspješan let avionom u blizini Kiti Hoka u Sjevernoj Karolini. Avion "Flajer I" imao je dva krila smještena gore i dolje, a motor sa dvije elise. Iako je prvi let trajao samo 12 sekundi, a prešao samo 37 metara, to je bio ključni trenutak za avijaciju i početak nove ere u ljudskom prevozu.

Brzi razvoj i komercijalna avijacija

Nakon uspešnog leta braće Wright, avijacija je ubrzano napredovala. Ubrzo su počeli da se održavaju avijacijski trenuci, rekordi u brzini i dužini letova, a avioni su postajali sve brži i sigurniji. Prvi međunarodni let preko Lamanša izveo je francuski pilot Louis Bleriot 1909. godine, dok je 1913. godine brzinski rekord dostigao 203 km/h.

Tokom Prvog svjetskog rata, proizvodnja aviona postaje masovna, dok je razvoj vojnih aviona doveo do značajnih unapređenja u konstrukciji letjelica. Po završetku rata, 1927. godine, američki pilot Charles Lindbergh izvodi prvi prekookeanski let – 33 sata i 30 minuta, od New Yorka do Pariza.

Komercijalni letovi i modernizacija

Prvi komercijalni letovi započeli su u Americi 1914. godine, dok je Europa morala da sačeka nekoliko godina. U 1919. godini, započeli su redovni letovi iz ratom modifikovanih vojnih aviona, a 1933. godine uveden je prvi savremeni putnički avion, Boing 247, sa kapacitetom od deset putnika.

Veliku revoluciju u avijaciji donosi razvoj mlaznih motora. Prvi mlazni avion je poleteo 1936. godine, a tokom Drugog svjetskog rata, mlazni avioni postali su standard. 1952. godine počinju letovi prvih komercijalnih mlaznih aviona, a ubrzo nakon toga, dolazi i Boing 707, koji je omogućio brži i jeftiniji vazdušni saobraćaj na globalnom nivou.

Avijacija na Balkanu

Na Balkanu je avijacija počela da se razvija skoro odmah nakon velikih svjetskih sila. Srbin Ivan Sarić je šest godina nakon prvog leta braće Wright, napravio svoju verziju njihovog aviona. 1912. godine, Jugoslavija je imala svoju prvu ratnu avijaciju, a 1923. godine započeli su prvi međunarodni komercijalni letovi sa područja današnje Srbije.

Ubrzo nakon toga, 1926. godine, osnovan je Aeroput, prva jugoslovenska aviokompanija. Tokom 80-ih, Jugoslovenski Aerotransport (JAT) postao je globalni igrač sa 80 destinacija širom svijeta.

Od mitološkog letenja do savremenih komercijalnih letova, avijacija je prošla dug put. Razvoj aviona i vazdušnog saobraćaja nije samo oblikovao način na koji putujemo, već je također povezao ljude širom svijeta, otvarajući nove horizonte i mogućnosti.