Situacija sve komplikovanija: Evo šta trebate znati o sukobima u Siriji

Građanski rat u Siriji ponovo je u centru pažnje nakon što je nova pobunjenička koalicija pokrenula iznenadni napad, zauzevši dva velika grada, razbijajući zastoj u ratu koji nikada nije formalno završio.

Obnovljeni sukob, koji je ubio više od 300.000 i poslao skoro 6 miliona izbjeglica iz zemlje, ima široke posljedice širom regiona i šire.

Šta se dogodilo u građanskom ratu u Siriji?

Na vrhuncu Arapskog proljeća 2011. godine, prodemokratski demonstranti izašli su na ulice u Siriji pozivajući na svrgavanje njenog autoritarnog predsjednika Bashara al-Assada. Demonstranti su dočekani smrtonosnom silom. Kako su Assadove snage slomile prodemokratski pokret, počela se formirati naoružana opozicija sastavljena od malih organskih milicija i nekih prebjega iz sirijske vojske.

Opozicione snage – decentralizirane, sastavljene od različitih ideologija, ali sa zajedničkim ciljem rušenja Assada – bile su podržane na različite načine od strane stranih sila, uključujući susjednu Tursku, regionalne divove Saudijsku Arabiju i Ujedinjene Arapske Emirate, kao i Sjedinjene Američke Države.

Kako su antivladine snage rasle, sirijski saveznici Iran i Rusija pojačali su svoju podršku. Na terenu, iranska Revolucionarna garda kao i njen libanonski zastupnik Hezbolah pomogli su u borbi protiv naoružanih pobunjeničkih grupa. Na nebu, sirijsko ratno vazduhoplovstvo bilo je podržano ruskim ratnim avionima.

Ekstremistički islamisti, uključujući Al-Kaidu, zainteresovali su se za Siriju, zauzimajući zajedničku stvar sa umjerenom sirijskom opozicijom koja nije pozdravila uplitanje džihadista.

Ali do 2014. godine, ekstremisti su dominirali i ISIS je počeo da se širi širom zemlje. U strahu da bi Sirija postala trajno žarište terora, međunarodna koalicija predvođena SAD-om uskočila je s fokusom na eliminaciju grupe, ali bez sukoba sa sirijskim režimom. Sirijske demokratske snage (SDF) – američki partner sastavljen od kurdskih boraca – borile su se protiv ISIS-a, čime su efektivno okončane teritorijalno postojanje grupe. Rusija i Turska su se 2020. dogovorile o prekidu vatre u posljednjoj preostaloj pokrajini koju drži opozicija, Idlibu, slažući se da uspostave sigurnosni koridor sa zajedničkim patrolama.

Od tada nije bilo većih žarišta, ali sirijska vlada nikada nije povratila svu svoju teritoriju. I kao što pokazuju događaji u Alepu, oružani otpor nikada nije nestao.

Zašto se sukob sada ponovo razbuktao?

Ofanziva je počela prošle sedmice nakon što su pobunjenici formirali novu koaliciju pod nazivom "Komanda vojnih operacija". Brzo su prošli kroz sela izvan Alepa, a stanovnici su sada rekli da kontrolišu veći dio grada, nailazeći na mali otpor na putu. Više od nedelju dana nakon što je ofanziva počela, pobunjenici su u četvrtak ušli u Hamu, strateški važan grad oko 150 kilometara (90 milja) južno od Alepa. Sirijska vojska saopštila je da se povlači iz grada.

Nakon što su zauzeli Hamu, pobunjenici su rekli da planiraju da se potisnu južnije do grada Homsa. Borci kažu da nastoje da oslobode okupiranu teritoriju i da su odgovorili na pojačane napade vladinih snaga i proiranskih milicijskih grupa. Pobunjenici možda nastoje iskoristiti oslabljenu vladu čiji su ključni saveznici jako zaokupljeni drugim sukobima.

Rusija je napala Ukrajinu 2022. godine i uložila je ljudstvo i resurse u rat. Rusija je Asadov glavni partner na nebu. U međuvremenu, Iran je pretrpio niz napada od strane Izraela, posebno nanio teške udarce Hezbolahu. Analitičari su za CNN rekli da sirijski pobunjenici koriste vakuum koji je ostavila grupa za napredovanje u Siriji.

Gubitak Alepa predstavlja značajan korak nazad za Assadove snage. Nekada najveći grad Sirije po broju stanovnika i njena ekonomska prijestolnica, jedan je od najstarijih naseljenih gradova na svijetu. Hama obezbeđuje direktne linije snabdevanja između glavnog grada Damaska ​​i Alepa, a pobunjenici do sada nisu bili u mogućnosti da zauzmu grad.

Ko su pobunjenici?

Nova grupacija se sastoji od širokog spektra opozicionih snaga, od islamističkih frakcija do umjerenih. Na njihovom čelu je Hayat Tahrir al-Sham (HTS), bivša podružnica Al-Kaide u Siriji koja se nekada zvala Al-Nusra Front.

Grupa je službeno prekinula veze s Al Kaidom i bila je de facto vladar u Idlibu. Njima su se pridružile grupe koje podržava Turska i druge koje su ranije podržavale SAD. Situaciju komplikuje to što se neke od pobunjeničkih grupa bore i protiv Sirijskih demokratskih snaga.

Slobodna sirijska armija koju podržava Turska, koja je dio pobunjeničke koalicije koja je preuzela kontrolu nad većim dijelom grada Alepa, saopštila je u nedjelju da je preuzela kontrolu nad gradom Tal Rifaat i gradovima Ain Daqna i Sheikh Issa u sjevernom dijelu provinciji Alep. Također je tvrdio da je zauzeo sela Shaaleh i Nairabiyyeh u sjevernom dijelu Alepa. Te teritorije ranije nije držala vlada Bašara al-Asada, već Sirijske demokratske snage. Sirijske demokratske snage uglavnom se sastoje od kurdskih boraca iz grupe poznate kao Jedinice za zaštitu naroda (YPG), koju susjedna Turska smatra terorističkom organizacijom.

Kako će Sirija odgovoriti? 

Sirijski i ruski avioni napadaju pobunjenike u Alepu i Idlibu, što je bila taktika koja je bila ključna u osvajanju teritorije tokom građanskog rata. Assad je obećao da će Sirija nastaviti "braniti svoju stabilnost i teritorijalni integritet pred svim teroristima i njihovim pristalicama", a ministarstvo odbrane je reklo da se priprema za pokretanje kontraofanzive. Međutim, u ovoj fazi je nejasan pun stepen sposobnosti ili spremnosti vlade da odgovori i mnogo će zavisiti od podrške koju njeni ključni podržavaoci mogu pružiti.

Bilo je znakova da se saveznici Sirije okupljaju oko vlade, a iranski visoki diplomata Abbas Araghchi u nedjelju je doputovao u Damask iz Teherana. 

S obzirom da pobunjenici kontrolišu Alep, uključujući ključne vojne lokacije i aerodrom, svaki protunapad bit će težak za sirijsku vojsku. Grad je izdržao skoro dvije godine pod gotovo kontinuiranom opsadom vladinih snaga prije nego što je "pao" 2016. godine.