Rumunija: Dvije decenije od revolucije

Građani pale svijeće na Univerzitetskom trgu, ispred komemorativnog
spomenika žrtvama Rumunske revolucije. Foto: Reuters

Ledeno jutro i niske temperature nisu ni tog dana prije tačno 20 godina spriječile hiljade ljudi koji su danima demonstrirali u Bukureštu da se okupe ispred predsjedničke palate, tražeći odlazak s vlasti jednog od najomraženijih diktatora Nikolaea Čaušeskua.

Rutinu je poremetio samo bijeli helikopter koji je oko 11 sati sletio na krov palate. To je bio početak završnog poglavlja rumunske revolucije koja je trajala već sedmicu dana, jedine krvave revolucije u bivšim zemljama komunističkog bloka.

Tog 22. decembra, Čaušesku je počinio ono što mnogi smatraju njegovom najvećom greškom u despotskoj vladavini Rumunijom, koja je trajala 21 godinu. Umjesto da grad u kome očito više nije bilo mjesta za njega pod okriljem noći, on je to učinio naočigled svih, odletjevši helikopterom s krova svoje luksuzne palate. Čaušesku i njegova supruga Elena uhvaćeni su u Trgovištu i tri dana kasnije, poslije ekspresnog suđenja organizovanog na brzinu, streljani, podsjeća Tanjug.



Poslije euforije koju su izazvali pobjeda "Solidarnosti" na slobodnim izborima u Poljskoj, "Plišane revolucije" u Čehoslovačkoj i pad Berlinskog zida, posljednja antikomunistička revolucija pretvorila se u pokolj koji je bio hladan tuš za sve, a poseban šok izazvali su video snimci suđenja i pogubljenja bračnog para Čaušesku.

Sve je počelo 15. decembra, demonstracijama u Temišvaru koje su izbile zbog maltretiranja disidentskog sveštenika mađarske nacionalnosti Lasla Tokezsa. Ove demonstracije ubrzo su prerasle u masovne proteste, a parole "Hoćemo hljeba" pretvorile su se u "Dole Čaušesku".

U to vrijeme "Genije s Karpata" bio je u posjeti Iranu, a kada je čuo za dešavanja u svojoj zemlji, pričali su kasnije svjedoci, poludio je od bijesa. Smatrao je da se radi o zavjeri protiv njega, koju su zajedno organizovali, svako iz svojih razloga, Moskva i Washington.



Osudio je generale vojske i tajne policije "Securitatea", jer su ignorisali njegova naređenja da se puca u demonstrante i lično odanim snagama naredio da to urade u Temišvaru. Ova naređenja provedena su u djelo 17. novembra. Tada je, prema prvim izvještajima, ubijeno više stotina ljudi, ali kasnije se ispostavilo da je broj žrtava vjerovatno bio manji od sto.

Krvava represija nije imala željeni efekat. Masovni protesti momentalno su se proširili iz Temišvara i na ostale veće rumunske gradove, uključujući i Bukurešt. Čaušesku je na njih pokušao da odgovori okupljanjem sopstvenih pristalica i organizovanjem velikog mitinga u Bukureštu 21. decembra.

Za razliku od ostalih mitinga koje je organizovao na ovaj način i iz sličnih razloga, okupljeni su mu ovaj put otkazali poslušnost i zvižducima i povicima prekinuli njegov govor, što ga je potpuno zbunilo.

Da stvar bude gora po Čaušeskua, sve je bilo prenošeno direktno na televiziji. Veliki djelovi armije i "Securitatee" bili su mu još vjerni, ali Čaušeskuova sudbina bila je zapečaćena kada su se viši armijski generali i komunistički rukovodioci okrenuli protiv njega, piše Fena.

Usred krvavih uličnih borbi koje su 22. decembra vođene u Bukureštu, demonstranti su uspjeli da upadnu u Čaušeskuovu palatu. Pokušao je da pobjegne helikopterom, ali je ratno vazduhoplovstvo ubrzo primoralo njegovu letilicu da sleti. Uhapšen je i osuđen, zajedno sa suprugom Elenom, zbog izdavanja naređenja za ubistvo 60.000 osoba. Protesti su, poslije prikazivanja snimaka pogubljenja, prestali, a u roku od nekoliko dana organizovana je vlada nacionalnog spasa koju je predvodio tada malo poznati komunistički funkcioner Jon Ilijesku, podsjeća Tanjug.

Vezano:
Herta Muller dobitnica Nobelove nagrade za književnost

radiosarajevo.ba