Asadov najveći strah: Ko je ozloglašeni vođa pobunjenika u Siriji?

U zapanjujućoj ofanzivi koja je, kako se činilo, uhvatila režim Bashara al-Assada nespremnog, opozicione snage su prošle sedmice zauzele veći dio sirijskog grada Alepa i počele se kretati prema gradu Hami, drugom velikom urbanom centru, koji je 6. decembra 2024. godine, doživio masovnu evakuaciju ljudi zbog nadiranja pobunjeničkih grupa.

Uprkos obećanjima vlada Rusije i Irana da će povećati svoju podršku sirijskom režimu, napredovanje pobunjenika nastavljeno je cijeli dan. Ono što je nedavno bilo uglavnom uspavani ustanak je ušlo u potpuno novu fazu.

Prošlonedeljni napadi su najnoviji talas otpora Asadovoj vladavini, građanski rat koji je počeo 2011. godine i brzo prerastao u proxy rat, koji je na kraju doveo do stotina hiljada mrtvih i miliona izbeglica. Rusija i Iran pomogli su stabilizaciji režima iako je koristio hemijsko oružje protiv svog naroda. U međuvremenu sunitske autokratije u regionu podržavale su različite pobunjeničke grupe. Neki od njih su bili sekularni nacionalisti koji su željeli okončati Assadovu diktaturu, drugi su bili islamistički suniti koji su željeli islamsku državu.

Teroristička grupa ISIS, najzloglasnija i najnasilnija od pobunjeničkih grupa, bila je među potonjima i preuzela je značajnu teritoriju u Iraku i Siriji. Zatim, 2019. godine, koalicija predvođena Sjedinjenim Državama napala je i u velikoj mjeri eliminirala ISIS u Siriji, i činilo se da je Assad odlučno pobijedio u ratu. Ali sada, sa Assadovim saveznicima angažovanim u Ukrajini i Libanu, pobunjeničke grupe su bile u stanju da naprave svoje najhrabrije i najuspješnije vojne poteze u posljednjih nekoliko godina, iznenadivši i sirijsko vodstvo i ostatak svijeta.

Ko je lider pobunjenika od koga strahuje Assad?

Sirijski gradovi kao što je Alep su skoro izvan kontrole sirijskog predsjednika, uglavnom zbog sunitske koalicije poznate kao Hay'at Tahrir al-Sham, selefističke džihadijske organizacije na čijem je čelu neuhvatljiva osoba koja je prekinula kontakt s ISIS-om i Al Kaidom kako bi svoju grupu odvela u napad i novi pravac.

Kada se govori o sirijskim pobunjenicima koji su trenutno uključeni u borbu protiv režima predsjednika Bashara al-Assada i njegovih pristalica , pominje se raznolik niz grupa s različitim odanostima, od kojih su mnoge evoluirale tijekom dugotrajnog građanskog rata. Među njima, Jabhat al-Nusra, koja je prvobitno uspostavljena u ranim fazama sukoba kao sirijska podružnica al-Qaide, a odigrala je istaknutu ulogu u borbi protiv Assada.

S vremenom je grupa pokazala svoju sposobnost da kontroliše teritoriju i kasnije se preimenovala u Jabhat Fateh al-Sham 2016. godine, tvrdeći da prekida veze s Al-Qaidom. Godine 2017. spojio se s drugim frakcijama i formirao Hay'at Tahrir al-Sham (HTS), sada koaliciju sunitskih pobunjeničkih grupa.

Hay'at Tahrir al-Sham (Organizacija za oslobođenje Levanta), međunarodno poznata po svom akronimu HTS, trenutno je vodeća frakcija koja se bori protiv sirijskog režima i proiranskih milicija.

Sadašnji vojni komandant Hay'at Tahrir al-Sham, Abu Mohammad al-Julani, prethodno je služio kao emir Jabhat al-Nusre od 2012. godine do 2016. godine.

Njegov pravi identitet ostaje predmet spekulacija, a neki izvori ga identificiraju kao Ahmeda Hussein al-Sharaa i drugi kao Osama al-Wahdi. Izvještaji o njegovom životu su kontradiktorni, što doprinosi njegovoj zagonetnoj reputaciji.

Prema arapskim medijima, al-Julani je rođen 1981. godine ili 1982. godine u Deir ez-Zoru u Siriji, a odrastao je u regiji Idlib. U početku je studirao medicinu, ali je odustao i pridružio se Al Kaidi u Iraku 2003. godine nakon invazije predsjednika Busha, gdje se zbližio sa zloglasnim Abu Musabom al-Zarqawijem, vođom grupe.

Al-Julani se preselio u Liban, ali se kasnije vratio u Irak, gdje su ga zatvorile američke snage i pustile na slobodu 2008. godine. Nakon puštanja na slobodu, al-Julani je nastavio svoje aktivnosti s Islamskom državom Irak pod Abu Bakr al-Baghdadijem. U augustu 2011. godine, usred protesta protiv Assada, al-Qaeda je poslala al-Qaida u Siriju da uspostavi podružnicu te organizacije. 2012. godine osnovao je Jabhat al-Nusru, pozivajući Sirijce da vode džihad protiv Assadovog režima.

Međutim, al-Julani je kasnije odbacio pokušaj al-Baghdadija da spoji Islamsku državu Irak s Jabhat al-Nusrom, umjesto toga obećavši isključivu vjernost Aymanu Al-Zawahiriju, tadašnjem šefu Al-Qaide, koji je i sam ubijen u atentatu.

Kritičari optužuju al-Julanija da je izgradio ekonomsku imperiju na račun civila, da ima koristi od prihoda od graničnih prijelaza, kontrole nad naftnim kompanijama i dominacije u poljoprivredi i trgovini. Posljednjih mjeseci izbili su protesti u regiji Idlib, a demonstranti su tražili al-Julanijevu ostavku.

U 2016, Jabhat al-Nusra se preimenovala u Jabhat Fateh al-Sham, tvrdeći da se distancira od Al-Qaide. Sljedeće godine se spojio s drugim grupama i formirao Hay'at Tahrir al-Sham. Uprkos ovim promjenama, Sjedinjene Države i Ujedinjeni narodi nastavljaju klasificirati HTS kao terorističku organizaciju. Al-Julani je povukao ideološke razlike između Jabhat al-Nusre i Islamske države, navodeći: "Odbacujemo kalifat koji oni proglašavaju i smatramo ga nelegitimnim jer je uspostavljen na nevažećim temeljima."

HTS, koji je preuzeo vodstvo u trenutnoj iznenadnoj ofanzivi protiv Assadovih snaga, dugo je bio kritiziran zbog svojih ekstremističkih aktivnosti. Al-Julani i HTS su rano bili odgovorni za smrtonosne bombaške napade, obećali su napad na zapadne snage, konfiskovali imovinu vjerskim manjinama i rasporedili "vjersku policiju" da provede konzervativna pravila odijevanja za žene.