Ko je, ustvari, mitropolit Mihailo, alias Miraš Dedeić

Piše: Vuk Bačanović

Jučer su u Bosni i Hercegovini i Crnoj Gori svi značajni mediji prenijeli vijest da je arhiepiskop nekanonske Crnogorske pravoslavne crkve Mihailo (Miraš) Dedeić udaljen sa regionalne konsultacije sa predstavnicima vjerskih zajednica o Inicijativi za osnivanje regionalne komisije za utvrđivanje činjenica o ratnim zločinima i drugim teškim povredama ljudskih prava u bivšoj Jugoslaviji (REKOM). Njegovo udaljavanje zatražili su predstavnici Srpske pravoslavne crkve i Rimokatoličke crkve u Bosni i Hercegovini, nakon čega je Nataša Kandić, izvršna direktorica Fonda za humanitarno pravo iz Beograda, nekanonskog arhiepiskopa ljubazno zamolila da napusti skup.

Osnovao novu crkvu sa par laika

„Njegovo Blaženstvo Arhiepiskop Cetinjski i Mitropolit Crnogorski“, kako se Miraš Dedeić titulira na zvaničnom sajtu CPC-a je tom prilikom izjavio da činjenica da je proglašen personom non gratom znači da postoje ljudi koji učestvuju na sličnim skupovima „koji se plaše istine“.

„Ja sam prvi episkop, odnosno mitropolit koji se poklonio žrtvama u Srebrenici, i to dva ili tri puta, i u Hrvatskoj kad se nije pojavio nijedan predstavnik nijedne crkve. Dakle, mislim da ovdje učestvuju ljudi koji su učestvovali u ratnim zločinima u toku ovog nesretnog građanskog rata u Jugoslaviji uopšte.", izjavio je tom prilikom Miraš Dedeić, alias arhiepiskop Mihailo.

Ne ulazeći u problematiku crkvenog kanonskog prava, koje nije na strani Dedeića (budući da je samostalnu crkvu uspostavio kao lice raščinjeno u Grčkoj pravoslavnoj crkvi u Rimu zajedno sa grupom drugih raščinjenih lica – dakle laika, a ne sveštenika – porijeklom iz Srbije i Bosne i Hercegovine), njegovoj kritici licemjerstva sveštenstva SPC kada je u pitanju odnos naspram masovnih zločina i genocida, za koji su odgovorne srpske vlasti, nema se šta ni dodati ni oduzeti.

SPC ga odbio, Grci primili, pa otjerali

Pa, ipak, da bismo shvatili pravu ulogu Miraša Dedeića, alias arhiepiskopa Mihaila, kada je u pitanju odnos prema srpskom nacional-šovinizmu i zločinima koje je proizveo, valja se vratiti par decenija unazad, u vrijeme kada je Dedeić bio uposlen kao paroh Grčke pravoslavne crkve u Rimu, gdje je dospio nakon što ga je ondašnji mitropolit crnogorsko-primorski Danilo odbio primiti u redove sveštenstva SPC-a.

Dedeićeva biografija do stupanja u Grčku pravoslavnu crkvu prilično je impresivna. Nekanonski arhiepiskop tečno govori italijanski, ruski i grčki, te prevodi sa latinskog. Lični je prijatelj prestolonasljednika italijanskog trona Umberta II, sina bivšeg kralja italijanskog kralja Viktora Emanula III i kraljice Jelene, kćeri prvog i posljednjeg crnogorskog kralja Nikole Petrovića Njegoša. Njegov naučni rad podržavali su akademici SANU-a, Vasa Čubrilović i Radovan Samardžić, čijom je preporukom studirao u Petrogradu i Rimu.

Svo obrazovanje, međutim, nije spriječilo „padre Mikelea“, kako su ga zvali njegovi italijanski susjedi u Rimu, da raspadom komunističkog ideološkog sistema u Jugoslaviji otvoreno počne podržavati nacionalističku platformu Slobodana Miloševića.

„Padre Mikele“ je u svojoj patriotskoj božićnoj propovjedi, koju je prenijelo Pravoslavlje zvanični list srpske patrijaršije pozdravio okupljene srpske vjernike kao „djecu svetoga Save i potomke kneza Lazara“. Dedeić, tada nacionalni Srbin, se međutim, nije zadržavao na izlaganju sakralno-nacionalne ideologije. U novembarskom broju italijanskog lista IL POPOLO, „padre Mikele“ je 1991. zamoljen da kao predstavnik srpskog naroda objasni ratna dešavanja u Hrvatskoj.

Hrvati su krivi za bombardovanje Dubrovnika

Građanima Italije padre Mikele je objasnio da je rat počeo zbog želje hrvatskog vodstva da preuzme srpske teritorije. Za bombardovanje Dubrovnika je tvrdio da se događa zbog toga što je Tuđman, koga je nazvao „slovenskim Hitlerom“, blokirao kasarne kako bi protjerao Srbe iz srpskog grada Dubrovnika. Miloševića je pohvalio zbog vraćanja Kosova i Vojvodine u okvire Srbije i pozivao da se Istra pripoji Italiji.

„Govoreći kao Srbin želio bih da se, kada se uspostavi trajni mir, Srbija i Hrvatska definitivno odvoje, budući da ova dva naroda ne mogu živjeti više zajedno u miru.“, zaključio je Dedeić u intervjuu. Čitavo vrijeme rata u bivšoj Jugoslaviji Dedeić nije ničim iskazao svoje neslaganje sa politikom koju je vodila službena Srbija, odnosno paradržave koje su srpski nacionalisti formirali u Hrvatskoj i Bosni i Hercegovini.

Njegove nevolje druge prirode počinju 1994., kada ga je supruga, prema pisanju većine medija, uhvatila u preljubi i napustila, a ondašnji mitropolit Grčke pravoslavne crkve u Italiji Spiridon stavio pod zbranu činodejstvovanja. Dedeić je svoju suspenziju, u pismu mitropolitu zagrebačko-ljubljanskom Jovanu (SPC) od 16. maja 1995., pravdao grčkim zamjeranjem, jer je organizovao „srpsku crkvenu opštinu u Rimu“. Mitropolita Jovana je u pismu molio da ga primi u SPC za parohijskog sveštenika, jer "u Rimu živi dosta dugo, zna skoro svaku srpsku kuću i što su mu Srbi veoma privrženi, pa bi tu mogao najviše da uradi za korist Srpske pravoslavne crkve".

Od nevladine organizacije do crkve

Budući odbijen, Dedeić traži novu vjersko-nacionalnu alternativu i pronalazi je u Crnogorskoj pravoslavnoj crkvi, nevladinoj organizaciji osnovanoj 1993., od strane nacionalnih Crnogoraca, privrženih ideji crnogorske nezavisnosti. Dedeićevo traganje za poslom poklopilo se sa upražnjenim mjestom poglavara CPC-a, budući da je njen prvi mitropolit Antonije Abramović, protiv kojeg su u Ruskoj zagraničnoj crkvi u Americi podignute optužbe za pedofiliju, preminuo.

Dedeić je, uz pomoć sličnih nekanonskih pravoslavnih crkvenih organizacija iz Bugarske i Ukrajine (izopštenih od strane carigradskog patrijarha), ustoličen za arhiepiskopa nacionalne Crnogorske pravoslavne crkve. Od nekadašnjeg srpskog transformisao se u crnogorskog nacionalistu, trend kojem će se uskoro okrenuti svo crnogorsko rukovodstvo, na čelu s Milom Đukanovićem, koje je 90-tih zdušno učestvovalo u Miloševićevim zločinačkim poduhvatima. Od kada je zvanična vlast u Crnoj Gori načinila zaokret i počela jačati zaseban crnogorski identitet nasuprot srpskom, ojačala je i pozicija Miraša Dedeića, čija se nevladina organizacija u medijima počinje izjednačavati sa Mitropolijom crnogorsko-primorskom (SPC) i njenim poglavarom Amfilohijem Radovićem.

Politička pragma bez katarze

Koristeći sve bolji položaj, Dedeić i njegove pristalice počinju zauzimati crkve u vlasništvu SPC, proglasivši takve postupke povratom crkava koje je SPC „otela“ nakon 1918, uprkos činjenici da je Mitropolija crnogorsko-primorska direktna nasljednica zetske episkopije, koju je u 13. vijeku utemeljio osnivač autokefalne crkve u srpskoj srednjovjekovnoj državi, Rastko Nemanjić, popularniji kao sveti Sava.

Nesumnjiva uloga SPC u oživljavanju i popularizaciji srpskog nacional-šovinizma ne mijenja činjenicu da su crnogorski mitropoliti nakon drugog ukidanja Pećke patrijaršije 1766. nosili titulu „egzarha sveštenog trona pećkog“, odnosno da nikada nije bilo ukidanja autokefalne crnogorske pravoslavne crkve. Činjenica da je u SPC neophodno ideološko čišćenje od nacional-šovinizma ne daje za pravo Dedeiću, čiji nacionalni i politički zaokret nije bio uslovljen ni ličnom ni političkom katarzom, već čistom pragmatičnošću i oportunizmom.

Drugim riječima, Dedeić je postao samo jedan od instrumenata novog-starog kriminalnog crnogorskog režima, koji se želi politički „oprati“ od učestvovanja u Miloševićevim zločinačkim projektima, a da pri tom ne snosi bilo kakve sankcije. U tom smislu, treba biti vrlo oprezan u percepciji Dedeićevih javnih istupa. Njegovo pojavljivanje u Srebrenici 11. jula, prividno, ima važan simbolički značaj, no iza njega se kriju sasvim drugi, daleko nečasniji politički motivi.

radiosarajevo.ba