Masovne grobnice ubijenih Srebreničana: Kako je zemlja "otkrila" žrtve genocida

Od skoro 80 masovnih grobnica žrtava genocida počinjenog u Srebrenici, koliko je do sada pronađeno, samo osam grobnica je primarnog karaktera, sve ostale su sekundarne, u nekim slučajevima čak i tercijarne masovne grobnice.

Posmrtni ostaci srebreničkih žrtava pronađeni su na više od 400 lokacija. Na više od 300 mjesta nalazili su se na površini zemlje. Masovne grobnice se nalaze na više područja u istočnoj i sjeveroistočnoj Bosni i Hercegovini, uglavnom u Podrinju.

Uz 11. juli i Srebrenicu najviše se vežu Potočari, gdje je stradanje počelo. Međutim, postoji još pet mjesta – masovnih stratišta Bošnjaka. Masovna ubistva izvršavana su u Branjevu, Kozluku, Petkovcima, Orahovcu i Kravici. To su ujedno i mjesta primarnih masovnih grobnica – gdje su žrtve odmah po egzekuciji i ukopane. Nakon nekog vremena, grobnice su otkopavane, a posmrtni ostaci premještani su na druge lokacije, takozvane sekundarne grobnice.

Prve ekshumacije masovnih grobnica na nekim od lokacija pogubljenja poput Branjeva, Cerske i Orahovca, počele su u julu 1996. godine i u njima su pronađeni posmrtni ostaci oko 500 žrtava. Otkriveni su, takođe, i dokazi da su u jesen 1995. u tajnoj operaciji skrivanja tragova zločina, te grobnice "neovlašteno prekopavane" i da su tijela iz njih prebačena na druge lokacije, u takozvane sekundarne grobnice. Ključni za otkrivanje sekundarnih grobnica bili su vazdušni snimci koje je tužilaštvu dostavila američka vlada. Snimljeni su u jesen 1995. i na njima se vide značajne promjene u konfiguraciji terena na pojedinim lokacijama. Tragom tih snimaka istražitelji su locirali oko 40 sekundarnih masovih grobnica.

Posmrtni ostaci žrtava genocida počinjenog u ljeto 1995. godine u Srebrenici kriju se u još najmanje 80 masovnih grobnica, smatra Amor Mašović, čovjek koji je postao simbol potrage za onima koji su nestali tokom rata u Bosni i Hercegovini. Uvjeren je, kada je Srebrenica u pitanju, da postoje grobnice, prije svega sekundarnog tipa, u kojima se nalaze posmrtni ostaci i više od 100 žrtava.

Do sada je za Srebrenicu verifikovano 7.757 identiteta. Dženaza i ukop su obavljeni za 6.960 identifikovanih žrtava. Još uvijek traje potraga za 797 nestalih s područja Srebrenice i okolnih mjesta.