Kenan Efendić: Evropa i ne-Evropljani

Piše: Kenan Efendić

Evropska unija, kao zajednica tek dvadeset i sedam evropskih zemalja, u potpunosti je preotela pojam i oznaku Evrope, pri čemu „evropske vrijednosti“ promoviraju i otjelotvoruju samo zemlje članice Evropske unije, a one zemlje koje nisu dio unijske porodice neophodno je, poslužimo se rječnikom briselske eurobirokratije – europeizirati.

Evropa kao prazni označitelj

Metapriča o Evropi, ili čak utopija Evrope, kao otvorenog prostora slobodnog duha i razlike, postoji, kako se čini, otkako postoji i sama svijest o Evropi kao geopolitičkom prostoru, odnosno nad-društvu i nad-zajednici evropskih naroda, kasnije država, a danas i građana.

Međutim, svaka metapriča u svakodnevnoj stvarnosti doživljava svoju negaciju, potvrđujući svoju elitističku motiviranost i svoju pripadnost centrima moći, o kojima i ovisi njeno postvarenje. Ideju Evrope kroz povijest su posjedovali i (često nasiljem) promovirali raznoliki i suprotstavljeni politički i društveni koncepti i institucije kakvi su katolička Crkva, imperijalističko-kolonijalistička i robovlasnička panevropska politika, evropeizam Adolfa Hitlera, hladnoratovska Evropa i na koncu Evropska unija... Raznolikost ovih koncepta i institucija, štaviše njihova suštinska i zvanična suprotstavljenost i sukobljenost, ne mogu nas ostaviti ravnodušnima pred idejom „Evrope“ i ne mogu nas ne satjerati pred zid pod kojim ćemo Evropu vidjeti kao „praznog označitelja“, u koji smisao i značenje upisuju onaj koji je na traci smjenjivanja povijesnih dominanti i subordinata (jačih i slabijih) trenutačno jači.

Današnji evropski prazni označitelj u vlasništvu je Evropske unije, a neka, po vlasniku, najvažnija značenja Evrope danas jesu ljudska prava, jednakopravnost, svaki vid ljudske slobode, tolerancija, antidiskriminacija, znanje, kultura, obrazovanje... Posrijedi su, jasno je, kosmički plemenite i etične ideje, što nas obvezuje na skepsu i propitivanje ideja u savremenoj evropskounijskoj stvarnosti.

El Dorado, ipak, ne postoji

U zemljama Evropske unije danas živi veliki broj, uslovno govoreći, ne-Evropljana, ili: imigranata, doseljenika, došljaka; onih što su iz Azije, Afrike Južne Amerike i jednog dijela Evrope (ipak!) morali otići, da li zbog rata, besperspektivnosti, gladi, represije, diskriminacije, odnosno, uopšteno govoreći, nemogućnosti dosezanja života dostojnog običnog čovjeka.

Arapi i Arapkinje, Turci i Turkinje, Vijetnamci i Vijetnamke, Moldavci i Moldavke, Tajlanđani i Tajlanđanke, Kinezi i Kineskinje, Sudanci i Sudanke, Kongoanci i Kongoanke, Bjelorusi i Bjeloruskinje, Gvinejci i Gvinejke, Kubanci i Kubanke, Jugoslaveni i Jugoslavenke, Iračani i Iračanke, Ukrajinci i Ukrajinke, ljudi, dakle, iz skoro pa svih krajeva svijeta ocijenili su Evropsku uniju kao prostor i društvo blagostanja, jednakih mogućnosti i života dostojnog ljudskog bića. Potom su učinili sve što je u njihovim mogućnostima, rizikujući život putujući u barkama Mediteranom ili kamionskim hladnjačama preko Turske i Balkanskog poluostrva, kako bi se dokopali evropskounijskog (ili evropskog?) El Dorada.

Šta ih zaista čeka pri dolasku u Evropsku uniju, pitanje je koje se može postaviti drukčije i ponaosob za svaku zemlju članicu: Šta ih, primjerice, čeka na italijanskoj i grčkoj, a šta, s druge strane, na španskoj ili mađarskoj granici. Evropska unija, koliko god se marketinški upirala izraziti se jedinstvenom i konzistentnom, ipak nije monolitna državna zajednica, pa tako Italija imigrante, te izgladnjele i obespravljene Afrikance i Afrikanke, koji, ako prežive put čamcem po Mediteranu, bivaju deportovani u prijateljsku diktatorsku Libiju, a tamo im se gubi svaki trag. Grčka granična i obalna straža ima pravo pucati u imigrante, jer ih država vidi tek kao prijestupnike koji hoće pljačkati i živjeti na račun društva, dok na Španiju više niko i ne ide, jer su se obalne i granične straže usavršile u preciznom gađanju.

Kada prežive, odlaze u pakao visokorazvijene Evropske unije, gdje su neophodni na izgradnji autoputeva, za rad u McDonaldsima, na obnovi zgrada s akcentom na zaštitu okoliša, u mini-korporacijama za proizvodnju organske hrane... I onda, kada nivo evropskounijske demokratičnosti ili otvorenosti malo padne, zbog recimo učešća u iračkom ratu ili zbog nekog rasističkog napada, da ih se pokaže široj i užoj javnosti kao primjer i dokaz otvorenosti, jednakopravnosti i tolerancije.

Klasno-rasna segregacija

Tako počinje savremena evropska diskriminacija, koja je svojevrsna kombinacija rasne i klasne opresije, gdje doseljenici koji nisu bijele rase, ili su bijele rase, ali nisu evropske bijele rase, bivaju u društvo integrirani tek na nivou bijednih i često ponižavajućih poslova, satjerani u rasna i klasna geta u predgrađima Brisela, Pariza, Londona, Berlina...

Briselski Arapi ne rade na iole bitnim pozicijama u institucijama Evropske komisije ili Evropskog parlamenta, pariški Alžirci, oni koji nekako uspiju upisati i završiti fakultet, uglavnom služe za popunjavanje demokratskih kvota učešća u društvu, berlinskim Turcima trebat će stoljeća da dosegnu isti nivo ljudskih i građanskih prava kakva imaju berlinski Nijemci...

Argument koji evropske vlade i vladama odani i od vlada plaćeni think-tankovi i organizacije civilnog društva svakodnevno potežu licemjerni argumente zatvorenosti doseljeničkih zajednica, fundamentalistički postavljene doseljeničke porodice, religije kao prepreke integraciji i uključivanju... Doseljeničke se zajednice, naime, zatvaraju zato što se i domorodačko stanovništvo zatvara pred njima, fundamentalizmu doseljeničke porodice u potpunosti parira fundamentalizam evropske patrijarhalne protestantsko-katoličke porodice, pri čemu nije tek doseljenička religija preprekom integraciji.

Nisu Jevreji stoljećima obitavali u getima zato što im je u getima bilo dobro ili što su mogli lakše učestvovati u društvu preko zidina geta; Jevreji su u geta tjerani i u getima sistemski držani i zatvarani. Tako ni turska, albanska, libanska, vijetnamska ili kineska djeca iz predgrađa Koellna (Neukoeln) ne žive u ovom imigrantskom predgrađu zato što je tamo ljepše i ugodnije nego li u Koellnu ili Berlinu, ili zato što im je u predgrađu lakše očuvati porodičnu koheziju ili principe doseljeničke zajednice. Žive tamo jer moraju, jer su njihovi roditelji, koji su doselili prije dvadeset, trideset ili više godina, ili su se čak i rodili tamo, satjerani u savremeni geto evropskounijskog tipa.

Vrsna i provokativna koreografkinja Constanza Macras integrirala je neukoellnsku djecu u svoj plesno-pozorišni show „Pakao na zemlji“, dajući im prostor da ne glumeći plesom i govorom prikažu cijeloj Evropi i svijetu svoj doseljenički život u getu, objasne svoje želje i ambicije, pokažu nejednake mogućnosti koje im njemačko društvo pruža... Tokom cijelog plesnog performansa, Muhammed, Fatma, Asem, Lulu, Lili, Avital, Santiago, Hyu-Jung ili Tatjana svoju razdraganu igru pokreta, značenja i emocija ne mogu sprovesti do kraja jer se odbijaju od snažnog tijela čistog i punokrvnog skinheada.

Macrasova nas dovodi do zaključka da su stavovi i politike evropskounijskih vlada utemeljeni, zapravo, na raspoloženju, mentalitetu i potrebama njihovih glasača, odnosno građana. Što će reći da Evropa još uvijek nije prošlosti ostavila rasizam, klasnu opresiju, etničku stereotipiju i predrasude.

Evropa će biti mitskom Evropom onda kada Fatma iz „Pakla na zemlji“ zaista postane sutkinjom i kada neka buduća njemačka i evropska javnost zdušno i iskreno pozdrave, primjerice, njenu odluku da se neki neo-neo-post-nacista osudi na doživotnu robiju jer je pretukao nekog vijetnamskog, albanskog ili turskog tinejdžera.

radiosarajevo.ba/mess.ba