ART OF SOUND: Terry Riley

Novo izdanje emisije Art of Sound predstavlja muzička istraživanja jednog od veoma važnih kompozitora muzike 20. i 21. Stoljeća.

Terry Riley (1935) osoben je stvaralački lik koji je kroz svoja promišljanja muzike spojio vlastite sklonosti i iskustva u savremenoj umjetničkoj muzici, popularnim izrazima i tradicijskim muzičkim konceptima, kroz radove koji će se pokazati značajnima i uticajnima za dalja razumijevanja i stvaranja muzike u komercijalnim mainstream i manje komercijalnim klasičnim muzičkim težnjama.

Riley je u formalnom smislu kompozitor obrazovan u klasičnim zapadnjačkim okvirima poimanja i prakticiranja muzike. No, njegova su interesovanja otišla mnogo dalje od tog svijeta, ka indijskoj klasičnoj muzici koja je uticala na mnoge kompozitore muzike 20. stoljeća, među njima i John Cagea te Philip Glassa. Rileyev najznačajniji učitelj u toj oblasti bio je Pandit Pran Nath, majstor indijskog klasičnog vokalnog stila, sa kojim je Terry Riley u više navrata odlazio u Indiju, prateći ga pri zajedničkim nastupima na tabli, tanpuri ili glasom. Sa druge strane, Riley je bio zaljubljenik i jazza, i u njemu radova autora kao što su Bill Evans, Miles Davis ili John Coltrane, čijim je, za primjer, interpretacijama bio direktno inspiriran na jednom od svojih veoma značajnih izdanja, A Rainbow in Curved Air.

Tako je Terry Riley, svojom pozitivnom otvorenosti prema raznim i različitim muzikama kreirao nešto što je zablistalo svojom neobično genijalnom jednostavnošću. U svome znamenitom djelu In C (1964) Riley se vratio osnovama i stao od njih graditi svakojake strukture, takve da je kroz njihovu unaprijed zadatu shemu ostavio prostora za silan broj varijacija. In C počinje sa zvukom, jednim jedinim tonom koji bi, prema uputama kompozitora, trebalo da izvodi ''tradicionalno...lijepa djevojka''. To je, naravno, ton C, kojeg valja odsvirati odabranim tempom u osminama na klaviru ili nekim udaraljkama poput marimbe. Ovaj ''puls'' se postepeno razvija u zvučnu matricu, a onda u kretanje tih matrica koje se slažu u zvučne teksture, a potom u čitavu estetiku kretanja i pravu malu umjetnost interakcije zvuka. Vrsta je ovo kontinuiranog razvoja, iz zadate 53 kratke muzičke fraze, modalna fragmenta od kojih je svaki ispisan u C-dur tonalitetu. Djelo je namijenjeno, prema instrukcijama Rileya, grupi od 35 muzičara u najboljem slučaju, ali i bilo kojim manjim ili većim instrumentalnim sastavima koji će se pridržavati glavnih pravila kompozicije. U njima svaki muzičar samo treba da se koncentrira na svoju muzičku frazu, koju može započeti u različitim trenucima, čime se odvija stalni muzički razgovor među instrumentalistima i njihovim dionicama, koji može trajati od petnaest minuta do nekoliko sati. Kao i kod mnogih drugih djela savremene umjetničke muzike, kroz aleatoriku i nedeterminaciju, neki su početni parametri zadani, ali je dio djela ostavljen da se do kraja izgradi kroz samu izvedbu i volju interpretatora.

Rileyevo djelo In C smatra se jednim od veoma važnih u pravcu minimalizma u umjetničkoj muzici. Međutim, nije kompozitor samo u ovome izrazu ostavio traga, i uticao pri tome na autore kao što su Steve Reich ili Philip Glass. Terry Riley je sa svojim radom bio inspiracija i mnogim koji će se baviti elektroničkom i eksperimentalnom muzikom. Jedno od njegovih djela koje bi se samo okvirno moglo promatrati kao ono minimalizma, bilo je mnogo više, u autorskom smislu, rezultat improvizacije, i istovremeno i dalje pod uticajem indijske klasične muzike i jazza. A Rainbow in Curved Air (1967) samim naslovom sluti psihodeličnu dimenziju svog sadržaja, ispletenu kroz kontinuirano učešće električnih orgulja, električnog čembala, darbuke i defa koje je sve odsvirao Terry Riley lično, na albumu svojevremeno objavljenom pod istim naslovom. I ova kompozicija započinje jednom frazom, ovoga puta malo složenijom od repeticije samo jednog tona. Iz nje rastu gotovo magične teksture, kroz tehniku overdubbinga kojom je Riley samostalno odsvirane layere instrumentalnih dionica slagao i međusobno prožimao u bojama upravo nalik onima duge.

Terry Riley je od šezdesetih godina prošloga stoljeća napisao još niz kompozicija, a za sada posljednji njegov zvanični rad objavljen je kao album Aleph na početku 2012 godine. Kao izvrstan pijanist on i dalje podučava ovome instrumentu, ali i tehnikama indijske raga tradicije koja je izvršila snažan uticaj na njegovo vlastito djelo, u to vrijeme vrstu avangarde u umjetničkoj muzici.

U ovoj emisiji Art of Sound slušamo In C, prvu zvaničnu snimljenu izvedbu ove kompozicije iz 1968 godine, gdje je Terry Riley lično nastupio kao leader i saksofonist sa članovima Centre of the Creative ad Performing Arts, State University of New York, Buffalo. Instrumentarij su činili već pomenuti saksofon, te oboa, fagot, truba, klarinet, flauta, viola, trombon, vibrafon, marimbafon i klavir kao Puls. Nakon In C, slušamo kompoziciju A Rainbow in Curved Air, koja je objavljena na istoimenom albumu 1969 godine.