ART OF SOUND: Girolamo Frescobaldi

Nova emisija Art of Sound donosi djela jednog od iznimno važnih kompozitora kada je u pitanju muzika za orgulje i čembalo.

Girolamo Frescobaldi (1583-1643) vremenom djelovanja pripadao je ranome Baroku u umjetničkoj muzici. Bio je veoma talentiran muzičar – instrumentalist i kompozitor, koji je svoje vrhunsko umijeće pokazao još kao dijete. Rođen je u talijanskom gradu Ferrari, ali ga je njegova umjetnička karijera dovela u jednom trenutku do Rima, gdje je imenovan za orguljaša bazilike Sv.Petra. To će uglavnom ostati primarni Frescobaldijev položaj do kraja života, ali će on pored toga raditi i u službi toskanskog vojvode, inače Medicija, zatim za znamenitu porodicu Barberini, i to Papu Urbana VIII te kardinala Francesca Barberinija, a u jednome trenutku biti pozvan i od strane vojvode od Mantove, Ferdinanda I Gonzage. Frescobaldi je već za života stekao priznanje svoje sredine, a kroz vrijeme koje će uslijediti i poštovanje velikih majstora umjetničke muzike, među kojima su bili i Henry Purcell te Johann Sebastian Bach.

Frescobaldi je u svom stvaralačkom radu bio fokusiran na instrumentalnu muziku, i to ponajviše onu za orgulje. Komponovao je u okviru poznatih instrumentalnih, čembalsko-orguljskih formi toga vremena – fantazije, toccate, partite, ricercara, canzone, capriccia. Posjedovao je iznimno znanje kontrapunkta, kojim se služio sa lakoćom, proizvodeći kompozicije sa vještim razradama teme, bogatim ritmički i melodijski. Tako je Frescobaldi postavio i vlastite temelje za razvoj vrhunskog izraza fuge Bacha, koji je u svojoj ličnoj biblioteci imao i rukopis jednog od Frescobaldijevih najvećih djela – zbirke Fiori musicali.

Fiori musicali je prvi put objavljena 1635. godine u Veneciji, pod punim naslovom Fiori musicali di diverse compositioni, toccate, kyrie, canzoni, capricci, e recercari, in partitura. To je bila u osnovi zbirka liturgijske muzike naminjene orguljama, sa tri mise i dva capriccia svjetovnog karaktera. Ovo je djelo ostavilo golem uticaj na kompozitore naredna dva stoljeća. Johann Joseph Fux je pojedine njegove fragmente prezentirao kao primjer strogog kontrapunktskog stila u svojoj poznatoj raspravi Gradus ad Parnassum (1725), a Johann Sebastian Bach je djelo koristio kao ličnu literaturu. Tri mise iz Fiori musicali su ''Messa della Domenica'' (Nedjeljna misa), ''Messa degli Apostoli'' ("Misa Apostola'') i ''Messa della Madonna'' (''Misa Djevice''), od kojih svaka obuhvata nekoliko dijelova koji se izvode u određenim trenucima službe. Mise započinju toccatom, vrstom instrumentalne forme kojom se Frescobaldi inače često koristio, pa su njegove toccate imale raznolike namjene – izvodile su se kao samostalne kompozicije, kao uvod u veća djela, te za mise ili druge obrede.

U večerašnjoj emisiji Art of Sound slušamo ''Messu della Madonna'' i dva capriccia, ''Bergamasca'' i ''Girolmeta (Capriccio sopra la Girolmeta)'', iz zbirke Fiori musicali, a potom iz Frescobaldijevih veoma značajnih dvaju Knjiga toccata: toccate Prima, Seconda i Terza (Prva, Druga i Treća toccata) - Il primo libro di toccate (Prva knjiga toccata); Prima, Seconda i Settima (Prva, Druga i Sedma toccata) - Il secondo libro di toccate (Druga knjiga toccata); te takođe iz Druge knjige prve poznate ciacconu i passacagliu - ''Partite sopra Ciaccona'' i ''Partite sopra Passacagli''. Solista je Roberto Loreggian (orgulje i čembalo).