Dan kad je Sarajevo palo: U odbrani učestvovale i žene i djeca

Na današnji dan prije tačno 136 godina snage Austro-Ugarske okupirale su glavni grad Bosne i Hercegovine i uspostavile svoju upravu.

Radi odbrane grada Sarajeva, pokretu otpora pristupili su mnogi ugledni građani Sarajeva i oko 5.000 dobrovoljaca te nekoliko topova. Bili su odlučni da brane grad do kraja.

Napad austrougarskih trupa na Sarajevo izvršen je 19. augusta ujutro. General Filipović je znatan dio svojih snaga rasporedio u obuhvatni manevar preko brda koja dominiraju Sarajevom, a glavninu je uputio od Ilidže prema središtu grada. 

Bitka za Sarajevo trajala je oko šest sati. 

Bočne trupe su brzo savladale branioce na visovima i uključile se u napad na grad, tukući ga snažnom artiljerijskom vatrom iz 52 topa. Glavnina snaga naišla je na žestok otpor branilaca u zapadnom dijelu grada, ali ih je uspjela potisnuti prema središtu. Tu se vodila borba za svaku ulicu i svaku kuću, a u borbama su učestvovale mnoge žene, pa i djeca. 

Poslije podne, branioci su bili primorani da se pred nadmoćnim austrougarskim snagama povuku prema Romaniji. Prema zvaničnim podacima austrougarskog Generalštaba, u bici za Sarajevo austrougarske trupe su imale 370 mrtvih i ranjenih. Tačan broj gubitaka branilaca Sarajeva se ne zna, ali se računa da je bilo oko 350 mrtvih i 1.500 ranjenih.

Nakon zauzimanja grada austrougarske jedinice su hvatale i slale u zarobljeništvo građane koje su našle po ulicama, a naročito muslimane. Tako je uhvaćeno oko 600 osoba, koje su 24. augusta upućene u Olomuc u Moravskoj. 

General Filipović odmah je zaveo i prijeki ratni sud, koji je osudio na smrt devet Sarajlija, među njima vješanjem, u narodu omiljenog, Muhameda Hadžijamakovića. 

Vijesti o masovnim pokretima i oružanim pripremama muslimana u Bosanskoj krajini i zapadnoj Bosni su natjerali austrougarski Generalštab da pojača snage i mobiliše štabove 3.,4. i 5. armijskog korpusa, 13., 14., 31. i 33. divizije i 14. konjičke brigade. Od tih jedinica obrazovana je II armija, koja se sastojala od 159 pješadijskih bataljona, 30 konjičkih eskadrona sa 300 topova, 30.000 zaprežnih kola i 110.000 konja sa ukupno 6.280 oficira i 262.353 vojnika.